Czy kawa jest paleo?

Kawa to jeden z najpopularniejszych napojów na naszej planecie. Do niedawna była uważana za niezdrową używkę i wciąż wielu lekarzy zaleca pacjentom jej odstawienie. Jaka jest prawda? Czy kawa jest zdrowa? Czy picie kawy daje korzyści zdrowotne? Czy kawa jest paleo?

kawa-paleo-smak

Kawa jest napojem neolitycznym – pierwsze udokumentowane wzmianki i piciu wywaru z uprażonych nasion kawowca pochodzą zaledwie sprzed 500 lat, choć według legend jej pobudzające właściwości odkryto już ponad 1000 lat temu. Czy fakt, że nasi paleolityczni przodkowie nie pili kawy, automatycznie powoduje, że jest ona dla nas niezdrowa?

Mało który napój został tak gruntownie przebadany jak kawa i dziś możemy powiedzieć, że mamy dość dobrą wiedzę na jej temat.

Czy kawa jest zdrowa? Zalety picia kawy:

  • prawie wszystkie badania mają jeden wynik – umiarkowane picie kawy jest bardzo zdrowe – wydłuża życie {1} oraz chroni nas przed rakiem {2}, cukrzycą {3, 4, 5}, depresją {6, 7}, chorobami wątroby {8}, Alzheimerem {9}, chorobami układu krążenia {10, 11, 12, 13} i wieloma innymi schorzeniami
  • kawa zawiera ogromne ilości przeciwutleniaczy i to pewnie tłumaczy jej prozdrowotne właściwości. We współczesnej zachodniej diecie kawa dostarcza więcej antyoksydantów niż warzywa i owoce razem wzięte!

Czy kawa jest zdrowa? Wady picia kawy:

  • kofeina stymuluje wydzielanie hormonu stresu kortyzolu, którego przedłużający się podwyższony poziom działa bardzo negatywnie na nasze zdrowie (czytaj więcej: Stres)
  • taniny z kawy zmniejszają wchłanianie żelaza
  • kawa drażni układ pokarmowy i nie jest wskazana w przypadkach zespołu jelita drażliwego, wrzodów i podobnych schorzeń
  • duże ilości kawy negatywnie wpływają na produkcję plemników
  • kawa palona/prażona zawiera niewielkie ilości rakotwórczego akrylamidu

Mimo dość sporej wiedzy na temat kawy, wciąż występują w niej lekkie sprzeczności. Mimo iż ludzie pijący umiarkowane ilości kawy chorują rzadziej na cukrzycę niż wzbraniający się od niej (długoterminowe badania: 14, 15, 16), to mamy także udokumentowane działanie kawy sprzyjające insulinooporności (krótkoterminowe badania: 17, 18, 19), choć wydaje się, że w tym ostatnim przypadku chodzi głównie o kofeinę, a nie inne składniki kawy.

Badań dotyczących kawy jest mnóstwo, ale sporo z nich opartych jest na ankietach i mogą mieć te same wady, co większość badań żywieniowych (czytaj więcej: Badania żywieniowe – jedna wielka ściema: 7 przyczyn). Mimo wszystko warto je zacytować.

Kawa może zapobiegać albo pomagać na raka: piersi {20, 21, 22}, prostaty {23, 24}, wątroby {25, 26} oraz jelita grubego {27}. Umiarkowane spożycie kawy zmniejsza tętno spoczynkowe i przez to wydłuża życie {28}.

Ostatnie badania jednak wydają się rozwiewać te sprzeczności. Koefina jest metabolizowana przez enzym kodowany przez gen o symbolu CYP1A2. Nie wiem, jak to wygląda w polskiej populacji, ale 50% Amerykanów ma wariant genu CYP1A2, który wolno rozkłada kofeinę.

Posiadaczom tego „powolnego” genu, większe ilości kawy (szczególnie pitej późno w ciągu dnia) mogą nie służyć, podczas gdy ludzie z „szybkim” wariantem nie muszą się kofeiny za bardzo obawiać. Badania pokazują większe prawdopodobieństwo chorób (np. nadciśnienia {29} u osób wolniej metabolizujących kofeinę.

Antykoncepcja hormonalna zwiększa wrażliwość na kofeinę i spowalnia jej usuwanie z organizmu niezależnie od genów.

To właśnie kofeina i jej wpływ na nasz układ hormonalny są najbardziej istotne. Na nic zda się najlepsze i najzdrowsze odżywianie, jak będziemy mieć rozregulowane hormony. Jeśli pierwszą rzeczą, jaką robisz rano, jest włączenie ekspresu do kawy i nie funkcjonujesz prawidłowo bez jej wypicia, to na pewno jest to zła sytuacja.

Najlepiej unikać picia kawy z samego rana i wieczorem, pozwalając swoim hormonom mieć zdrowe poziomy i zapewniając sobie spokojny sen i naturalne przebudzenie się (czytaj więcej: Zdrowy sen). Staraj się nie pić kawy w ciągu pierwszej godziny po przebudzeniu.

Kilka filiżanek kawy w ciągu dnia na pewno nie zaszkodzi. Jeśli jednak widzisz zły wpływ kofeiny na swoje zdrowie (różni ludzie mają różną na nią wrażliwość), to możesz spróbować kawy bezkofeinowej, która także jest zdrowa, choć ma nieco mniej przeciwutleniaczy {30}.

Kofeina może też mieć pozytywne efekty zdrowotne – badania pokazały, że starsze kobiety przyjmujące więcej niż 261 mg kofeiny dziennie (2-3 filiżanki kawy, 5-6 filiżanek herbaty) mają mniejsze ryzyko demencji {31}.

Kofeina też wydaje się chronić przed chorobą Parkinsona {32, 33, 34}, choć w tym przypadku raczej chodzi o kofeinę {35}, bo kawa bezkofeinowa nie miała takiego efektu {36}.

Niestety kofeina jest złym pomysłem w przypadku problemów z osią podwzgórze-przysadka-nadnercza – jeśli się z tym zmagasz, to możesz czuć – paradoksalnie – większe zmęczenie po kawie.

Przeciwutleniacze w kawie działają – kawa pita zarówno z olejem kokosowym jak i bez niego zmniejsza poziom stresu oksydacyjnego i podwyższa ilość ciał ketonowych w krwi {37}.

Uwaga panie w ciąży! Nie przesadzajcie z kawą, a najlepiej pijcie bezkofeinową. Kofeina przenika przez łożysko i badania korelują spożycie kofeiny z niską wadą urodzeniową {38} i większym ryzykiem otyłości w dzieciństwie {39}. Niewielkie ilości kofeiny przechodzą z krwi do mleka, więc mamy karmiące także zrobią lepiej, jak nie będą pić za dużo albo za mocnej kawy.

Panowie planujący spłodzenie potomka powinni uważać z piciem dużych ilości kawy. Badania mężczyzn uczestniczących w programie in-vitro pokazały, że panowie pijący bardzo mało albo w ogóle kawy potrafili zapłodnić partnerki w 52% przypadków, a ci pijący dużo kawy mieli dużo mniejsze szanse – tylko 19% (czytaj więcej: Trzeźwi wegetarianie mają kiepską spermę).

filizanka-kawy-paleo-smak

Osoby chore na celiakię albo uczulone czy nadwrażliwe na gluten także powinny uważać – kawa może uczestniczyć w reakcjach krzyżowych z glutenem {40} – jeśli po przejściu na paleo twoje zdrowie nie poprawiło się, to możesz czasowo, dla testu, całkowicie wykluczyć kawę.

Kawa może mieć także negatywny wpływ na zdrowie w chorobach autoimmunologicznych – jeśli stosujesz protokół autoimmunologiczny, to warto rozważyć chociaż chwilową rezygnacje z jej picia.

Naturalnym efektem reakcji Maillarda ({41} – obróbka termiczna pokarmów zawierających białko i węglowodany) są różne substancje, wśród nich uważany za rakotwórczy akrylamid. Każda czarna kawa zawiera niewielkie ilości akrylamidu, ale przyjmuje się, że w takich dawkach jest on nieszkodliwy. Jeśli jednak chcesz całkowicie uniknąć akrylamidu w kawie, wybierz kawę zieloną.

A co z kawą rozpuszczalną? Czy jest ona zdrowa? Kawa rozpuszczalna jest po prostu wysuszoną kawą parzoną. Zawiera mniej kofeiny niż zwykła kawa i zależnie od metody produkcji – mrożenia albo suszenia termicznego – ma nieco wyższe albo trochę niższe ilości przeciwutleniaczy. Badania na ten temat nie są do końca zgodne, ale na pewno kawa rozpuszczalna nie jest dużo gorsza od zwykłej.

Nie musisz wydawać więcej pieniędzy na ekologiczną kawę – badania pokazują, że prażenie rozkłada wszystkie pestycydy {42}.

Podsumowując – kawa to najważniejsze źródło przeciwutleniaczy we współczesnej diecie – dostarcza jej więcej niż zielona herbata, czerwone wino i zdecydowana większość warzyw i owoców – i to jest główna przyczyna jej prozdrowotnego działania. Kofeina z kawy jest jednak używką, która uzależnia i ma wpływ na nasz układ hormonalny, więc powinniśmy z jej piciem nie przesadzać.

Współczesne pożywienie jest tak ubogie w świeże warzywa i owoce, że napoje takie jak kawa, herbata i wino dostarczają nawet do 80% całkowitego spożycia przeciwutleniaczy! {43} Z drugiej zaś strony większość populacji nie potrafi się obudzić bez kawy i z powodu spożywania dużych ilości kofeiny żyje w chronicznym stresie.

Tylko bardzo nieliczne owoce (ciemne jagody jak goji, acai, owoce bzu albo czarna porzeczka) mają więcej antyoksydantów w porcji niż kawa. Borówki albo porzeczki jemy w niewielkich ilościach tylko w sezonie, a kawę pijamy codziennie, dlatego też nawet w żywieniu paleo, kawa może być wciąż jednym z ważniejszych źródeł przeciwutleniaczy. Nie oznacza to jednak, że kawa może zastąpić jedzenie owoców i warzyw!

Mamy nawet badania polskiej populacji {44} pokazujące, że nasi rodacy większość zdrowych polifenoli spożywają właśnie pod postacią kawy i herbaty.

Kawa jest zdrowa i paleo jeśli:

  • pijesz ją bez cukru i mleka (mleko kokosowe może być)
  • nie jesteś od niej uzależniony(a), nie masz problemów ze snem i możesz się bez niej normalnie obudzić
  • pijesz umiarkowane ilości (około 4 filiżanek dziennie)
  • nie masz większych problemów z układem pokarmowym
  • nie cierpisz na choroby autoimmunologiczne

Jeśli masz pewność, że możesz się normalnie obudzić bez wypicia kawy, to możesz ją pić rano. Najlepiej jednak od czasu do czasu upewnij się, że masz zdrowy układ hormonalny, powstrzymując się na tydzień-dwa od picia kawy rano (albo nawet w ogóle) lub też zastępując ją wersją bezkofeinową.

Jeśli masz sen i stres (kortyzol) pod kontrolą, a drażniące działanie kawy na układ pokarmowy nie powoduje większego dyskomfortu, to możesz pić kawę na zdrowie.

O ile dobrze tolerujesz nabiał (laktozę i kazeinę) i nie masz żadnych chorób autoimmunologicznych, to pewnie bez większej szkody możesz do kawy dodać tłustą śmietanę albo mleko. Uwaga na zabielacze do kawy bez mleka – badania pokazują, że spowalniają one przyswajanie polifenoli z kawy {45}.

Zwróć też uwagę na jakość kawy. Tanie popularne marki kawy rozpuszczalnej są robione z ziaren gorszej jakości i zawierają często ochratoksynę A z pleśni (grzyb Aspergillus ochraceus). Długość palenia kawy też jest istotna – najbardziej wartościowa będzie kawa palona krótko, a nie spalona, jak to czasem w sklepach bywa.

Uwaga na napoje kawowe w proszku, np. „capuccino” – one nie mają z prawdziwą kawę nic wspólnego. Sprawdź dobrze etykietkę takiej „kawy”, a zobaczysz, że zawiera ona między innymi cukier i uwodornione kwasy tłuszczowe (czyli tłuszcze trans) – są one w składzie jako oleje albo tłuszcze roślinne, które zostały potwornie przerobione przemysłowo, żeby miały konsystencję proszku.

Kawa (bez mleka i cukru) to jeden z najzdrowszych napojów na naszej planecie, a dla wielu także jeden z najsmaczniejszych. Jeśli jednak nie lubisz tego smaku, to nie musisz pić kawy na siłę – z powodzeniem ją zastąpi zielona herbata.


Chcesz dostawać informacje na maila o nowych postach na stronie PaleoSMAK? Nie spamujemy, szanujemy prywatność i zawsze możesz się wypisać.

Czytaj więcej: Dieta paleo | Paleo dla początkujących | Efekty diety paleo | Żywieniowe fakty i mity | Dieta na… | Paleo dla dzieci? | Styl życia paleo

Źródła:
  1. Gunter MJ, Murphy N, Cross AJ, Dossus L, Dartois L, Fagherazzi G, Kaaks R, Kühn T, Boeing H, Aleksandrova K, Tjønneland A, Olsen A, Overvad K, Larsen SC, Redondo Cornejo ML, Agudo A, Sánchez Pérez MJ, Altzibar JM, Navarro C, Ardanaz E, Khaw KT, Butterworth A, Bradbury KE, Trichopoulou A, Lagiou P, Trichopoulos D, Palli D, Grioni S, Vineis P, Panico S, Tumino R, Bueno-de-Mesquita B, Siersema P, Leenders M, Beulens JWJ, Uiterwaal CU, Wallström P, Nilsson LM, Landberg R, Weiderpass E, Skeie G, Braaten T, Brennan P, Licaj I, Muller DC, Sinha R, Wareham N, Riboli E. Coffee Drinking and Mortality in 10 European Countries: A Multinational Cohort Study. Ann Intern Med. 2017 Aug 15;167(4):236-247.
    DOI/Crossref: 10.7326/M16-2945 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  2. Gunter MJ, Murphy N, Cross AJ, Dossus L, Dartois L, Fagherazzi G, Kaaks R, Kühn T, Boeing H, Aleksandrova K, Tjønneland A, Olsen A, Overvad K, Larsen SC, Redondo Cornejo ML, Agudo A, Sánchez Pérez MJ, Altzibar JM, Navarro C, Ardanaz E, Khaw KT, Butterworth A, Bradbury KE, Trichopoulou A, Lagiou P, Trichopoulos D, Palli D, Grioni S, Vineis P, Panico S, Tumino R, Bueno-de-Mesquita B, Siersema P, Leenders M, Beulens JWJ, Uiterwaal CU, Wallström P, Nilsson LM, Landberg R, Weiderpass E, Skeie G, Braaten T, Brennan P, Licaj I, Muller DC, Sinha R, Wareham N, Riboli E. Coffee Drinking and Mortality in 10 European Countries: A Multinational Cohort Study. Ann Intern Med. 2017 Aug 15;167(4):236-247.
    DOI/Crossref: 10.7326/M16-2945 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  3. Akash MS, Rehman K, Chen S. Effects of coffee on type 2 diabetes mellitus. Nutrition. 2014 Jul-Aug;30(7-8):755-63.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.nut.2013.11.020 [PubMed] [Google Scholar]
  4. Yarmolinsky J, Mueller NT, Duncan BB, Bisi Molina Mdel C, Goulart AC, Schmidt MI. Coffee Consumption, Newly Diagnosed Diabetes, and Other Alterations in Glucose Homeostasis: A Cross-Sectional Analysis of the Longitudinal Study of Adult Health (ELSA-Brasil). PLoS One. 2015 May 15;10(5):e0126469.
    DOI/Crossref: 10.1371/journal.pone.0126469 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  5. Bhupathiraju SN, Pan A, Manson JE, Willett WC, van Dam RM, Hu FB. Changes in coffee intake and subsequent risk of type 2 diabetes: three large cohorts of US men and women. Diabetologia. 2014 Jul;57(7):1346-54.
    DOI/Crossref: 10.1007/s00125-014-3235-7 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  6. Wang L, Shen X, Wu Y, Zhang D. Coffee and caffeine consumption and depression: A meta-analysis of observational studies. Aust N Z J Psychiatry. 2016 Mar;50(3):228-42.
    DOI/Crossref: 10.1177/0004867415603131 [PubMed] [Google Scholar]
  7. Navarro AM, Abasheva D, Martínez-González MÁ, Ruiz-Estigarribia L, Martín-Calvo N, Sánchez-Villegas A, Toledo E. Coffee Consumption and the Risk of Depression in a Middle-Aged Cohort: The SUN Project. Nutrients. 2018 Sep 19;10(9).
    DOI/Crossref: 10.3390/nu10091333 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  8. Heath RD, Brahmbhatt M, Tahan AC, Ibdah JA, Tahan V. Coffee: The magical bean for liver diseases. World J Hepatol. 2017 May 28;9(15):689-696.
    DOI/Crossref: 10.4254/wjh.v9.i15.689 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  9. Wierzejska R. Can coffee consumption lower the risk of Alzheimer's disease and Parkinson's disease? A literature review. Arch Med Sci. 2017 Apr 1;13(3):507-514.
    DOI/Crossref: 10.5114/aoms.2016.63599 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  10. Larsson SC, Orsini N. Coffee consumption and risk of stroke: a dose-response meta-analysis of prospective studies. Am J Epidemiol. 2011 Nov 1;174(9):993-1001.
    DOI/Crossref: 10.1093/aje/kwr226 [PubMed] [Google Scholar]
  11. Kokubo Y, Iso H, Saito I, Yamagishi K, Yatsuya H, Ishihara J, Inoue M, Tsugane S. The impact of green tea and coffee consumption on the reduced risk of stroke incidence in Japanese population: the Japan public health center-based study cohort. Stroke. 2013 May;44(5):1369-74.
    DOI/Crossref: 10.1161/STROKEAHA.111.677500 [PubMed] [Google Scholar]
  12. Grosso G, Stepaniak U, Micek A, Topor-Mądry R, Pikhart H, Szafraniec K, Pająk A. Association of daily coffee and tea consumption and metabolic syndrome: results from the Polish arm of the HAPIEE study. Eur J Nutr. 2015 Oct;54(7):1129-37.
    DOI/Crossref: 10.1007/s00394-014-0789-6 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  13. Kempf K, Herder C, Erlund I, Kolb H, Martin S, Carstensen M, Koenig W, Sundvall J, Bidel S, Kuha S, Tuomilehto J. Effects of coffee consumption on subclinical inflammation and other risk factors for type 2 diabetes: a clinical trial. Am J Clin Nutr. 2010 Apr;91(4):950-7.
    DOI/Crossref: 10.3945/ajcn.2009.28548 [PubMed] [Google Scholar]
  14. Cano-Marquina A, Tarín JJ, Cano A. The impact of coffee on health. Maturitas. 2013 May;75(1):7-21.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.maturitas.2013.02.002 [PubMed] [Google Scholar]
  15. Huxley R, Lee CM, Barzi F, Timmermeister L, Czernichow S, Perkovic V, Grobbee DE, Batty D, Woodward M. Coffee, decaffeinated coffee, and tea consumption in relation to incident type 2 diabetes mellitus: a systematic review with meta-analysis. Arch Intern Med. 2009 Dec 14;169(22):2053-63.
    DOI/Crossref: 10.1001/archinternmed.2009.439 [PubMed] [Google Scholar]
  16. Bhupathiraju SN, Pan A, Malik VS, Manson JE, Willett WC, van Dam RM, Hu FB. Caffeinated and caffeine-free beverages and risk of type 2 diabetes. Am J Clin Nutr. 2013 Jan;97(1):155-66.
    DOI/Crossref: 10.3945/ajcn.112.048603 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  17. Battram DS, Arthur R, Weekes A, Graham TE. The glucose intolerance induced by caffeinated coffee ingestion is less pronounced than that due to alkaloid caffeine in men. J Nutr. 2006 May;136(5):1276-80.
    DOI/Crossref: 10.1093/jn/136.5.1276 [PubMed] [Google Scholar]
  18. Petrie HJ, Chown SE, Belfie LM, Duncan AM, McLaren DH, Conquer JA, Graham TE. Caffeine ingestion increases the insulin response to an oral-glucose-tolerance test in obese men before and after weight loss. Am J Clin Nutr. 2004 Jul;80(1):22-8.
    DOI/Crossref: 10.1093/ajcn/80.1.22 [PubMed] [Google Scholar]
  19. Robinson LE, Savani S, Battram DS, McLaren DH, Sathasivam P, Graham TE. Caffeine ingestion before an oral glucose tolerance test impairs blood glucose management in men with type 2 diabetes. J Nutr. 2004 Oct;134(10):2528-33.
    DOI/Crossref: 10.1093/jn/134.10.2528 [PubMed] [Google Scholar]
  20. Bhoo-Pathy N, Peeters PH, Uiterwaal CS, Bueno-de-Mesquita HB, Bulgiba AM, Bech BH, Overvad K, Tjønneland A, Olsen A, Clavel-Chapelon F, Fagherazzi G, Perquier F, Teucher B, Kaaks R, Schütze M, Boeing H, Lagiou P, Orfanos P, Trichopoulou A, Agnoli C, Mattiello A, Palli D, Tumino R, Sacerdote C, van Duijnhoven FJ, Braaten T, Lund E, Skeie G, Redondo ML, Buckland G, Pérez MJ, Chirlaque MD, Ardanaz E, Amiano P, Wirfält E, Wallström P, Johansson I, Nilsson LM, Khaw KT, Wareham N, Allen NE, Key TJ, Rinaldi S, Romieu I, Gallo V, Riboli E, van Gils CH. Coffee and tea consumption and risk of pre- and postmenopausal breast cancer in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) cohort study. Breast Cancer Res. 2015 Jan 31;17:15.
    DOI/Crossref: 10.1186/s13058-015-0521-3 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  21. Li J, Seibold P, Chang-Claude J, Flesch-Janys D, Liu J, Czene K, Humphreys K, Hall P. Coffee consumption modifies risk of estrogen-receptor negative breast cancer. Breast Cancer Res. 2011 May 14;13(3):R49.
    DOI/Crossref: 10.1186/bcr2879 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  22. Rosendahl AH, Perks CM, Zeng L, Markkula A, Simonsson M, Rose C, Ingvar C, Holly JM, Jernström H. Caffeine and Caffeic Acid Inhibit Growth and Modify Estrogen Receptor and Insulin-like Growth Factor I Receptor Levels in Human Breast Cancer. Clin Cancer Res. 2015 Apr 15;21(8):1877-87.
    DOI/Crossref: 10.1158/1078-0432.CCR-14-1748 [PubMed] [Google Scholar]
  23. Liu H, Hu GH, Wang XC, Huang TB, Xu L, Lai P, Guo ZF, Xu YF. Coffee consumption and prostate cancer risk: a meta-analysis of cohort studies. Nutr Cancer. 2015;67(3):392-400.
    DOI/Crossref: 10.1080/01635581.2015.1004727 [PubMed] [Google Scholar]
  24. Wilson KM, Kasperzyk JL, Rider JR, Kenfield S, van Dam RM, Stampfer MJ, Giovannucci E, Mucci LA. Coffee consumption and prostate cancer risk and progression in the Health Professionals Follow-up Study. J Natl Cancer Inst. 2011 Jun 8;103(11):876-84.
    DOI/Crossref: 10.1093/jnci/djr151 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  25. Inoue M, Yoshimi I, Sobue T, Tsugane S; JPHC Study Group. Influence of coffee drinking on subsequent risk of hepatocellular carcinoma: a prospective study in Japan. J Natl Cancer Inst. 2005 Feb 16;97(4):293-300.
    DOI/Crossref: 10.1093/jnci/dji040 [PubMed] [Google Scholar]
  26. Kennedy OJ, Roderick P, Buchanan R, Fallowfield JA, Hayes PC, Parkes J. Coffee, including caffeinated and decaffeinated coffee, and the risk of hepatocellular carcinoma: a systematic review and dose-response meta-analysis. BMJ Open. 2017 May 9;7(5):e013739.
    DOI/Crossref: 10.1136/bmjopen-2016-013739 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  27. Schmit SL, Rennert HS, Rennert G, Gruber SB. Coffee Consumption and the Risk of Colorectal Cancer. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2016 Apr;25(4):634-9.
    DOI/Crossref: 10.1158/1055-9965.EPI-15-0924 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  28. Nohara-Shitama Y, Adachi H, Enomoto M, Fukami A, Nakamura S, Kono S, Morikawa N, Sakaue A, Hamamura H, Toyomasu K, Fukumoto Y. Habitual coffee intake reduces all-cause mortality by decreasing heart rate. Heart Vessels. 2019 Nov;34(11):1823-1829.
    DOI/Crossref: 10.1007/s00380-019-01422-0 [PubMed] [Google Scholar]
  29. Palatini P, Ceolotto G, Ragazzo F, Dorigatti F, Saladini F, Papparella I, Mos L, Zanata G, Santonastaso M. CYP1A2 genotype modifies the association between coffee intake and the risk of hypertension. J Hypertens. 2009 Aug;27(8):1594-601.
    DOI/Crossref: 10.1097/HJH.0b013e32832ba850 [PubMed] [Google Scholar]
  30. Adda Bjarnadottir, MS. Decaf Coffee: Good or Bad? dostęp 2019-11-07. [Link]
  31. Driscoll I, Shumaker SA, Snively BM, Margolis KL, Manson JE, Vitolins MZ, Rossom RC, Espeland MA. Relationships Between Caffeine Intake and Risk for Probable Dementia or Global Cognitive Impairment: The Women's Health Initiative Memory Study. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2016 Dec;71(12):1596-1602.
    DOI/Crossref: 10.1093/gerona/glw078 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  32. Ross GW, Abbott RD, Petrovitch H, Morens DM, Grandinetti A, Tung KH, Tanner CM, Masaki KH, Blanchette PL, Curb JD, Popper JS, White LR. Association of coffee and caffeine intake with the risk of Parkinson disease. JAMA. 2000 May 24-31;283(20):2674-9.
    DOI/Crossref: 10.1001/jama.283.20.2674 [PubMed] [Google Scholar]
  33. Hernán MA, Takkouche B, Caamaño-Isorna F, Gestal-Otero JJ. A meta-analysis of coffee drinking, cigarette smoking, and the risk of Parkinson's disease. Ann Neurol. 2002 Sep;52(3):276-84.
    DOI/Crossref: 10.1002/ana.10277 [PubMed] [Google Scholar]
  34. Hu G, Bidel S, Jousilahti P, Antikainen R, Tuomilehto J. Coffee and tea consumption and the risk of Parkinson's disease. Mov Disord. 2007 Nov 15;22(15):2242-8.
    DOI/Crossref: 10.1002/mds.21706 [PubMed] [Google Scholar]
  35. Ascherio A, Zhang SM, Hernán MA, Kawachi I, Colditz GA, Speizer FE, Willett WC. Prospective study of caffeine consumption and risk of Parkinson's disease in men and women. Ann Neurol. 2001 Jul;50(1):56-63.
    DOI/Crossref: 0.1002/ana.1052 [PubMed] [Google Scholar]
  36. Ascherio A, Zhang SM, Hernán MA, Kawachi I, Colditz GA, Speizer FE, Willett WC. Prospective study of caffeine consumption and risk of Parkinson's disease in men and women. Ann Neurol. 2001 Jul;50(1):56-63.
    DOI/Crossref: 0.1002/ana.1052 [PubMed] [Google Scholar]
  37. McAllister MJ, Waldman HS, Renteria LI, Gonzalez AE, Butawan MB, Bloomer R. Acute coffee ingestion with and without medium chain triglycerides decreases blood oxidative stress markers and increases ketone levels. Can J Physiol Pharmacol. 2019 Nov 5.
    DOI/Crossref: 10.1139/cjpp-2019-0458 [PubMed] [Google Scholar]
  38. Rhee J, Kim R, Kim Y, Tam M, Lai Y, Keum N, Oldenburg CE. Maternal Caffeine Consumption during Pregnancy and Risk of Low Birth Weight: A Dose-Response Meta-Analysis of Observational Studies. PLoS One. 2015 Jul 20;10(7):e0132334.
    DOI/Crossref: 10.1371/journal.pone.0132334 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  39. Li DK, Ferber JR, Odouli R. Maternal caffeine intake during pregnancy and risk of obesity in offspring: a prospective cohort study. Int J Obes (Lond). 2015 Apr;39(4):658-64.
    DOI/Crossref: 10.1038/ijo.2014.196 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  40. Dr. Sarah Ballantyne, PhD. Coffee and Autoimmune Disease, dostęp 2019-11-03. [Link]
  41. Wikipedia. Reakcja Maillarda, dostęp 2019-11-02. [Link]
  42. Mekonen S,, Ambelu A, Spanoghe P. Effect of Household Coffee Processing on Pesticide Residues as a Means of Ensuring Consumers' Safety. J Agric Food Chem. 2015 Sep 30;63(38):8568-73.
    DOI/Crossref: 10.1021/acs.jafc.5b03327 [PubMed] [Google Scholar]
  43. Fukushima Y, Tashiro T, Kumagai A, Ohyanagi H, Horiuchi T, Takizawa K, Sugihara N, Kishimoto Y, Taguchi C, Tani M, Kondo K. Coffee and beverages are the major contributors to polyphenol consumption from food and beverages in Japanese middle-aged women. J Nutr Sci. 2014 Oct 22;3:e48.
    DOI/Crossref: 10.1017/jns.2014.19 [PubMed] [Google Scholar]
  44. Zujko ME, Witkowska AM, Waśkiewicz A, Sygnowska E. Estimation of dietary intake and patterns of polyphenol consumption in Polish adult population. Adv Med Sci. 2012;57(2):375-84.
    DOI/Crossref: 10.2478/v10039-012-0026-6 [PubMed] [Google Scholar]
  45. Renouf M, Marmet C, Guy P, Fraering AL, Longet K, Moulin J, Enslen M, Barron D, Cavin C, Dionisi F, Rezzi S, Kochhar S, Steiling H, Williamson G. Nondairy creamer, but not milk, delays the appearance of coffee phenolic acid equivalents in human plasma. J Nutr. 2010 Feb;140(2):259-63.
    DOI/Crossref: 10.3945/jn.109.113027 [PubMed] [Google Scholar]
Dodaj komentarz przez Facebooka poniżej albo formularzem na dole strony:

22 komentarze do “Czy kawa jest paleo?”

  1. Każdy pokarm, który wywołuje potrzebę wypróżnienia się w ciągu godziny od spożycia uważam za truciznę. (Dr Ewa Bednarczyk – Witoszek)

    1. To takie mieszanie faktów z kłamstwami. Rzeczywiście kofeina jest najbardziej problematycznym składnikiem kawy, o czym pisałem powyżej. Ale cytowany wpis nie linkuje żadnych badań naukowych, czyli tylko przedstawia poglądy autora (który jest ignorantem, jak pomija kwestie przeciwutleniaczy, które są jednym z najbardziej wartościowych składników kawy). A mój wpis linkuje całkiem sporo badań. No ale wiem, według teorii spiskowych wszystkie badania są fałszywe i robią je kosmici chcący nas zabić 🙂

    1. Na pewno jeszcze lepsza jest od palonej, ale badania obejmowały głównie czarną, paloną.

  2. zmieniając temat mam pytanie przy chorobie autoimmunologicznej (twardzina) jaką mogę herbatę pić?

    1. Każdą zrobioną z liści i może kwiatów, ale nie nasion. Więc zwykła herbata i większość ziół powinny być dozwolone.

  3. Piję jedną kawę dziennie, nie słodzę, ale nie wyobrażam sobie jej wypić bez mleka… 🙁 Czy kawa z małą ilością mleka bez laktozy może być?

    1. Jak dobrze tolerujesz nabiał, to jedz go na zdrowie. Jeśli źle tolerujesz kazeinę albo laktozę, to nie powinnaś go jeść. Sprawdź sama na sobie, nikt inny tego nie wie.

    2. Ludzie, nie dajce sie zwariować. nie róbcie z diet aż takiej religii i to restrykcyjnej. Ja z dwoswiadczenia wiem ze im bardziej trzymasz sie surowo czegoś (mam na mysli diety ) tym bardziej stresujesz sie zjedzac cos ,,zakazanego” i gorzej z Twoim zdrowiem. Ja pije 3 czarne kawy dziennie, czasem jem słodycze (ale mnie do nich nie ciągnie ) , wróciłam do pieczywa od czasu do czasu i jest lepiej niż było. Cieszę sie jedzeniem. A nietolerancje to chyba był moj wymysł. Przekonałam sie o tym mieszkając w Afryce i jedząc wszystko co oferowali. Oczywiście dużo mięsa , ryb, jaj (wszystko świeże ) , słodkich owoców, ale także świeżutkiego jeszcze ciepłych bagietek i innych słodkości od czasu do czasu (bo nie były tak słodkie jak tu i robione na poczekaniu, wiec wszystko bez chemii i konserwantów). Nigdy nie czułam sie lepiej i moja skóra nie wygladała lepiej, plus zero alergii. Niestety tutaj juz takie jedzenie nie działa. Wszystko jest przetworzone, nawet mięso, a ryby juz tak nie smakują.

  4. A czy kawa pita codziennie przez 13 latka (czesto w dużych ilościach ) ma na niego zły wpływ? (czy oslabia serce itp)

    1. 13-latek nie powinien przyjmować tyle kofeiny, nawet jak ma geny umożliwiające mu jej szybkie usuwanie z organizmu.

  5. Znasz i mógłbyś polecić jakieś kawy bezkofeinowe? Bo jedyne jakie ja widzę w sklepach to zbożowe…

    1. Kawa z cykorii, ale 100% cykorii. Lub normalną bezkofeinowa, ale podobno taka jest niezdrowa. Albo pij normalną kofeinowa, dobrą gatunkowo, parzona w ekspresie lub aeropressie z dodatkiem masła i oleju kokosowego.

  6. @Grzegorz
    A czy masz wiedzę, czy osoby z chorobami autoimmunologicznymi mogą pić kawę z cykorii? W teorii jest to napój bezglutenowy, ale czy mimo to może szkodzić?

  7. Kawa to dla mnie nawyk;) ale bez niej sobie dnia nie wyobrażam. Jak wstaje rano to automatycznie wstawiam czajnik z wodą i robię kawkę.To nałóg;) W pierwszej kolejności zajmę się słodyczami bo to jest jeszcze większy nałóg!!!!!!!

  8. Witam. Chciałabym jak najwięcej dowiedzieć się na temat paleo bo planuję na tą dietę przejść. W sumie to szukam skutecznego sposobu na zdrowy styl życia i wolę tego nie nazywać dietą bo to mi się źle kojarzy. teraz wszyscy są na diecie a ja chcę zdrowo żyć. Sprawa kawy bardzo mnie interesuje bo bardzo ją lubię i mogę ją ewentualnie zmniejszyć do jednej rano. Czy to jakiś problem żeby paleo przebiegała prawidłowo.

    1. Liliana, wiele osób na paleo pija kawę, ale różne osoby różnie tolerują różne pokarmy, więc niektórzy mogą pić dużo kawy bez problemu, inni się będą źle czuć po jednej filiżance na tydzień. Sprawdź na sobie, a przede wszystkim zrób sobie mały odwyk od kawy, szczególnie rano.

Dodaj komentarz

Twój adres nie zostanie opublikowany. Pola wymagane są oznaczone symbolem *