Dieta paleo jest świetną metodą, by stracić na wadze i zyskać na zdrowiu. Co więcej, w ostatnich latach pojawiło się wiele badań wskazujących na ważną rolę żywienia w terapii dzieci z autyzmem i zespołem Aspergera.

Wysokocukrowe i przetworzone pokarmy znacznie pogarszają zachowanie wszystkich dzieci (czytaj więcej: Jedzenie i zachowanie). Rodzice dzieci autystycznych także od dawna zauważali, że duże dawki cukru nasilają objawy choroby.

Wiemy, że dzieci z autyzmem i ADHD mają dużo częściej alergie i nadwrażliwości pokarmowe niż ich zdrowi rówieśnicy {1}. Rodzice autyków potwierdzają, że choroba ta dotyczy nie tylko głowy, ale i jelit – powszechne są problemy trawienne, zatwardzenia, biegunki i bóle brzucha.

Już ponad 40 lat temu neuropsycholog dziecięca Mary Coleman zaobserwowała, że dzieci autystyczne na jej oddziale miały problemy trawienne, stolce tłuszczowe i niskie poziomy sodu w krwi i wapnia w moczu.

Co prawda nie potrafiła naukowo wykazać, że za tymi problemami stoją gluten i mleko, ale dzięki jej obserwacjom wielu rodziców zaczęło z powodzeniem stosować dietę u swoich dzieci.

Problem jest taki, że o ile biegunkę łatwo zaobserwować u dziecka, to bóle brzucha, wzdęcia i inne podobne objawy problemów trawiennych rodzice mogą przeoczyć, a dziecko, przez problemy z komunikacją, ich nie zgłasza.

Badania wykazały, że dzieciom z autyzmem szkodzą cukier, gluten ze zbóż i kazeina z mleka {2, 3, 4, 5} (czytaj więcej: Gluten – nie tylko celiakia | Zboża szkodzą | Nabiał – jeść czy nie jeść). Nawet polska Wikipedia w haśle o autyzmie {6} wśród przyczyn wymienia „zaburzenia metaboliczne, przede wszystkim nietolerancja glutenu i kazeiny”.

Po posiłkach bogatych w cukier, gluten i kazeinę znacznie częściej następują napady paniki czy furii, hiperaktywność, agresja czy samookaleczanie się (uderzanie głową w ścianę, wyrywanie włosów, drapanie się).

Częściową przyczyną tych zachowań jest bezpośrednia reakcja tych pokarmów na mózg, ale mogą one też być próbą radzenia sobie dziecka z bólami brzucha.

Niestety wszystkie te szkodliwe składniki są podstawą żywienia wielu dzieci – kaszki, chleb, serki… Spekuluje się, że mleko kozie albo krowie „A2” (zawierające tylko kazeinę A2, a nie A1 z A2) może nie mieć negatywnego wpływu na powstawanie i nasilanie objawów autyzmu {7} (czytaj więcej: Kazeina A1 i A2).

Zboża glutenowe i nabiał (mają białka opioidalne) uzależniają każdego, ale jest to szczególnie widoczne u dzieci z autyzmem – najczęściej jedzą głównie pokarmy mleczne i zbożowe i odmawiają jedzenia czegokolwiek innego. Niestety właśnie te pokarmy im najbardziej szkodzą.

Wydaje się też, że autyzm jest szczególnym rodzajem reakcji mózgu na stany zapalne {8, 9, 10, 11}. Na stany zapalne największy wpływ ma pożywienie – mleko, zboża, tłuszcze omega-6. Ważna jest też rola nadwrażliwości pokarmowych – niektóre dzieci mogą źle reagować na jajka, drożdże, strączki, cytrusy i inne pokarmy.

Badania pokazują, że zarówno dieta ketogeniczna (bardzo niskowęglowodanowa, jak i dieta bez pszenicy, glutenu i kazeiny są skuteczne w łagodzeniu objawów autyzmu {12}.

U dzieci autystycznych i z ADHD obserwuje się za niskie poziomy witaminy B12 i podwyższoną homocysteinę {13}. Homocysteina jest jednym z markerów stanów zapalnych, więc to kolejny argument za unikaniem prozapalnych pokarmów (zboża, nabiał…) u autyków. Witamina B12 występuje tylko i wyłącznie w pokarmach zwierzęcych, najwięcej mają jej mięso wołowe i jajka. Kurczak ma tylko śladowe ilości B12.

Pamiętaj, że choć nadwrażliwość na gluten zdarza się często u autyków, to jeszcze częściej jest widoczna zła reakcja na nieglutenowe białka pszenicy – pokarmy z pszenicą, ale bezglutenowe nie są rozwiązaniem.

Są też badania pokazujące wpływ tłuszczów wielonienasyconych (przemysłowe oleje roślinne – rzepakowy, słonecznikowy…) na powstawanie chorób neurodegeneracyjnych i autyzmu {14}.

Obecnie uważa się, że autyzm może mieć początek już w czasie ciąży {15}. Są badania pokazujące, że stany zapalne w organizmie matki mogą u dzieci powodować objawy podobne do autyzmu {16}. Stany zapalne powodowane są przede wszystkim nadmiarem tłuszczów wielonienasyconych omega-6, obecnością glutenu, kazeiny i podobnych białek w pożywieniu u wrażliwej na nie osoby oraz nadużywaniem węglowodanów.

Według innych badań autyzm występuje 4 razy częściej u dzieci otyłych matek z cukrzycą {17}. Im wyższa hemoglobina glikowana (HbA1c – z jedzenia węglowodanów) u matki, tym częstszy autyzm u ich dzieci {18}. Jeszcze inne badania pokazują, że panie, które w 20. tygodniu ciąży miały niski poziom witaminy D we krwi, były bardziej narażone na urodzenie dziecka z autyzmem {19}. Rozwój mózgu dziecka zależy od zdrowia mamy!

Badania łączą też zaburzenia zachowania (w tym ADHD oraz różne stopnie autyzmu) z zatruciami metalami ciężkimi zarówno u samych dzieci jak i u ich mam w czasie ciąży, przede wszystkim rtęcią (w krwi pępowinowej {20}, w tkankach dzieci {21} i nawet powietrzu, którym dzieci oddychają {22}), choć udokumentowany wpływ na rozwój mózgu dzieci mają ołów, mangan, glin (aluminium) i arsen {23}.

Do pozbycia się metali ciężkich dzieci autystyczne potrzebują selen {24}, cynk {25}, żelazo i witaminę B6 {23} (jej najbogatsze źródła to organy zwierząt, żółtka, orzechy, banany, awokado – pokarmy jadane często na diecie paleo).

Wiemy też, że u dzieci autystycznych obserwuje się za mało cholesterolu {26, 27}, a wysokotłuszczowa dieta w wielu przypadkach prowadzi do polepszenia zdrowia dziecka. Zalecana współcześnie przez dietetyków dieta bogata w nabiał i węglowodany, a uboga w tłuszcze szkodzi dzieciom i zaostrza przebieg choroby.

Zachodnia dieta jest bardzo bogata w tłuszcze wielonienasycone omega-6, a brakuje w niej tłuszczów omega-3 (czytaj więcej: Kwasy tłuszczowe omega-3, -6 i -9). Badania pokazują, że w przypadku ADHD i podobnych problemów suplementacja omega-3 przynosi znaczącą poprawę zachowania {28, 29}. Dzieci autystyczne mają niedobory tłuszczów omega-3 {16}.

Istnieje też związek pomiędzy brakiem białka (karnityny) a autyzmem, a naukowcy spekulują, że zwykłe mięso jest w stanie usunąć łagodne zachowania autystyczne u 20% dzieci {30}. Deficyty tauryny, innego aminokwasu z mięsa, są także powszechne u autyków {31}. Zobacz też: Mięso – zdrowie, pieniądze, sumienie.

W Internecie można znaleźć setki relacji rodziców, którzy twierdzą, że dieta paleo poprawia koncentrację i zachowanie dzieci, skutecznie łagodząc albo całkowicie eliminując objawy związane z ADHD, autyzmem, czy zespołem Aspergera. Po przejściu na zdrowe odżywianie się wiele dzieci mogło w końcu odstawić lekarstwa i zacząć żyć normalnie.

Dieta paleo nie leczy autyzmu, jednak w wielu przypadkach łagodzi objawy, pozwalając dzieciom wieść normalne życie, chodzić do szkoły i spędzać czas tak, jak wszyscy ich rówieśnicy. Ta normalność i brak poczucia wykluczenia dodatkowo wzmacniają efekty terapii.

W nauce coraz częściej pojawiają się informacje o autoimmunologicznym podłożu autyzmu, {32, 33, 34} co by tłumaczyło lawinowy wręcz wzrost zachorowań. Widać silny związek pomiędzy chorobami autoimmunologicznymi rodziców, a autyzmem u ich dzieci {35, 36}. Najpopularniejsze czynniki wywołujące reakcję autoimmunologiczną to właśnie gluten (pszenica) i kazeina (nabiał), więc to kolejny argument za dietą paleo dla autyków (i rodziców planujących dzieci).

W szczególnych przypadkach może przydać się wersja diety paleo eliminująca jeszcze inne pokarmy stymulujące odpowiedź układu odpornościowego – protokół autoimmunologiczny.

Istnieje też inna restrykcyjna wersja diety paleo – dieta GAPS, która została specjalnie zaprojektowana celem leczenia zaburzeń neurologicznych i psychologicznych. Dieta GAPS kładzie szczególny nacisk na probiotyki (niepasteryzowane kiszonki, kefir wodny…).

Są badania pokazujące ich pozytywny wpływ na autyzm i ADHD. W jednym z nich niemowlęta podzielono na dwie grupy – jedna dostawała priobiotyk z Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103), a druga placebo. 17,1% dzieci z drugiej grupy zostało zdiagnozowanych z autyzmem lub ADHD, a z pierwszej (probiotykowej) żadne {37}. Probiotyki nie tylko mogą zapobiegać, pomagają też dzieciom, u których autyzm już się rozwinął {38}.

Doświadczenia na zwierzętach pokazują jasno, że do prawidłowego rozwoju układu nerwowego niezbędna jest zróżnicowana flora bakteryjna jelit. Dzieci autystyczne mają często zaburzenia ze strony układu pokarmowego {39, 40} (najczęściej zaparcia), więc uzdrowienie jelit dzieci powinno być celem ich rodziców.

Badania pokazują wyraźnie, że dzieci autystyczne mają inną florę bakteryjną jelit niż ich zdrowi rówieśnicy {41, 42}. Przerost bakteryjny jelita cienkiego (SIBO) – jedno z typowych zaburzeń flory jelitowej – występuje bardzo często u autyków {43}.

Badacze coraz częściej łączą autyzm ze zwiększoną przepuszczalnością jelit i zaburzeniami ich flory bakteryjnej. Wiadomo, że bakterie w przewodzie pokarmowym wpływają na nasze zachowanie i wydaje się, że jedną z przyczyn autyzmu mogą być właśnie zaburzenia flory bakteryjnej jelit.

Prawidłowe żywienie (paleo + GAPS) to pierwszy i najważniejszy krok celem ułatwienia życia chorym dzieciom. Niektórzy idą jeszcze dalej i notują bardzo pozytywne efekty transferu mikrobiomu (tzw. przeszczep kału).

Jest on coraz częściej stosowany i ma bardzo obiecujące rezultaty. Wszystko wskazuje na to, że w niedalekiej przyszłości może to być element standardowej terapii.

Dla chcących zgłębić wiedzę więcej, tutaj jest kolekcja linków związanych z dietą paleo i autyzmem (badania, blogi, przepisy itp, po angielsku).

Czytaj więcej: Co to jest dieta paleo? | Paleo dla dzieci? | Żywieniowe fakty i mity | Zboża szkodzą | Nabiał – jeść czy nie jeść | Gluten – nie tylko celiakia | Rak żywi się cukrem | Efekty diety paleo | Styl życia paleo