Składniki odżywcze to substancje chemiczne dostarczane do organizmu w procesie odżywiania się i można je podzielić na kilka grup:
- białka – zwierzęce albo roślinne, mają głównie funkcję budulcową w organizmie
- tłuszcze – roślinne albo zwierzęce, nasycone albo nie – pełnią dużo funkcji w organizmie, w tym także dostarczają energii
- węglowodany – proste albo złożone, przyswajalne przez człowieka albo nie – głównie funkcja energetyczna
- woda – niezbędny rozpuszczalnik
- pozostałe: witaminy, sole mineralne (mikro- i makroelementy) pełniące głównie funkcję regulacyjną
Wszystkie substancje odżywcze są niezbędne do życia z wyjątkiem węglowodanów. Nadmiar węglowodanów szkodzi większości ludzi i nasz organizm poradzi sobie bez nich, lecz mimo to ograniczenie ich do zera nie jest wskazane i może wywołać szereg niepożądanych reakcji w naszych ciałach. Zdecydowana większość substancji odżywczych musi występować w odpowiedniej ilości w pożywieniu, nasz organizm źle reaguje na za małą ich ilość, jak również na ich nadmiar.
Ważna jest nie tylko ilość, ale i jakość. Znamy około 300 aminokwasów (cząsteczek budujących białka), ale potrzebujemy głównie 20 z nich. Niektóre z najgroźniejszych znanych trucizn są zwykłymi białkami, a węglowodany z kolei są albo przyswajalne przez człowieka (np. skrobia czy glukoza, i te są niewskazane) albo nieprzyswajalne (np. błonnik, i te są zalecane). Tłuszcze też się dzielą na nasycone i różne rodzaje nienasyconych – niektóre z nich są obojętne dla naszego zdrowia, niektóre szkodzą, a inne wręcz uzdrawiają.
Nasz organizm pozyskuje energie zarówno z węglowodanów jak i tłuszczów, większość naszych organów potrafi używać obu tych składników, choć tłuszcze są bardziej wydajne i produkują mniej szkodliwych produktów ubocznych. Dwa nasze organy nie są uniwersalne – mięsień sercowy czerpie energię głównie z kwasów tłuszczowych, a mózg głównie z glukozy, choć ten ostatni wymaga także do prawidłowego działania określonych kwasów tłuszczowych. Istnieje także sporo badań pokazujących, że komórki rakowe w większości pobierają energię tylko pod postacią węglowodanów. Więcej na te tematy na stronach: Skąd organizm czerpie energię? oraz Rak żywi się cukrem.
Właśnie ten fakt, że nasz organizm jako surowca energetycznego używa zarówno węglowodanów jak i tłuszczów oraz przez to, że w pewnym zakresie potrafi zamieniać jedne w drugie, jest powodem największych nieporozumień dotyczących współczesnego odżywiania – obwiniania tłuszczów o choroby cywilizacyjne przy jednoczesnym nadużywaniu węglowodanów. Więcej na ten temat: Skąd wziął się mit o szkodliwości tłuszczu?
Czytaj więcej: Co to jest dieta paleo? | Paleo dla początkujących | Białka | Tłuszcze | Węglowodany | Węglowodany tuczą a nie tłuszcz | Rak żywi się cukrem | Żywieniowe fakty i mity | Dieta na… | Paleo dla dzieci? | Styl życia paleo