Choć saunę kojarzymy głównie z Finlandią, to tak naprawdę były one używane od zarania dziejów przez wiele kultur na całym świecie. Czy sauna rzeczywiście oferuje korzyści zdrowotne?

Od setek, a nawet tysięcy lat ludzie przesiadywali w gorącej wodzie lub nagrzanych pomieszczeniach. Rzymianie mieli łaźnie (które zapożyczyli od Greków), Finowie sauny, Rosjanie banie, Turcy hammamy, Japończycy sentó, Koreańczycy jjimjilbang, nawet indianie mieli specjalne gorące wigwamy (ang. sweat lodge).

Oczywiście są pomiędzy nimi pewne różnice, ale jest część wspólna – przebywanie w wysokiej temperaturze. Skoro robimy to od tak dawna, to prawdopodobnie ma to jakiś sens. I rzeczywiście – nauka potwierdza, że sauny mają bardzo pozytywny wpływ na nasze zdrowie.

Obecnie najpopularniejsze są (w naszej kulturze) sauny suche na wzór tych fińskich i właśnie ich dotyczy większość badań. Jednak tak naprawdę chodzi o ekspozycję na gorąco i wszystkie te badania w większym lub mniejszym stopniu odnoszą się także do innych rodzajów saun.

Badanie 2315 fińskich mężczyzn pokazało, że używający sauny 2-3 razy w tygodniu mieli 23% mniejsze ryzyko ataku serca od tych, co chodzili do sauny tylko raz na tydzień. A panowie korzystający z sauny 4-7 razy tygodniowo mieli to ryzyko mniejsze aż o 48% {1}!

Dlaczego? Sauna i jej wysoka temperatura jest dla naszego ciała stresującą sytuacją. Umysł się odpręża, ale ciało mobilizuje się do walki z ciepłem. Tętno wzrasta, pocimy się, a poziom kortyzolu rośnie. Jak to ma działać pozytywnie na nasze zdrowie?

Wydaje się, że chodzi o zjawisko hormezy {2}, które można opisać jako: co nas nie zabije, to nas wzmocni.

Sauna pozytywnie wpływa na poziom naszego stresu oksydacyjnego {3, 4, 5}. To ważne, bo właśnie stres oksydacyjny stoi za takimi chorobami jak Alzheimer {6}, miażdżyca {7}, cukrzyca {8}, depresja {9} albo rak {10}.

Sauna obniża poziom LDL i trójglicerydów oraz podnosi HDL {11, 12}, a także poprawia wrażliwość insulinową {13}. Mamy też wyraźny wzrost poziomu hormonu wzrostu {14, 15, 16}.

Wielu uważa, że dzięki saunie też możemy „wypocić toksyny”. Choć brzmi to niezbyt naukowo, to jednak coś w tym jest. Wraz z potem rzeczywiście pozbywamy się wielu toksyn {17}, w tym BPA {18}, ftalanów {19} i metali ciężkich {20}.

Są też badania na zwierzętach, które sugerują, że ekspozycja na ciepło przyspiesza wzrost mięśni {21}, spowalnia ich utratę przy braku aktywności {22}, a także poprawia jakość i ilość mitochondriów w komórkach mięśniowych {23, 24}. Być może te efekty także występują u ludzi.

Wyróżniamy trzy podstawowe typy sauny:

• sauna sucha – piec ogrzewa powietrze, które grzeje nas. Niska wilgotność, ale wysoka temperatura (najczęściej 70-90°C).
• sauna parowa – w pomieszczeniu jest gorąca para wodna – niższa temperatura, ogromna wilgotność.
• sauna na podczerwień – promieniowanie podczerwone bezpośrednio działa na nasze ciało.

Ze względu na prostotę budowy chciałbym się skupić na tych ostatnich. Sauny na podczerwień są najmniejsze i najtańsze, można taką saunę nawet zrobić samemu w domu.

Większość badań na ten temat dotyczy terapii podczerwienią zwanej waon i stosowanej z powodzeniem w japońskiej medycynie od dziesięcioleci. Waon obniża ciśnienie krwi i obniża ryzyko chorób serca {25}, umacnia naczynia krwionośne {26}, pomaga radzić sobie z bólem {27, 28} i pomaga na chroniczne zmęczenie i fibromialgię {29, 30, 31}.

Badań nad podczerwienią jest bardzo dużo i wydaje się być ona bardzo obiecująca w najprzeróżniejszych zastosowaniach, na przykład pomaga przy zapaleniach stawów (zesztywniającym i rematycznym) {32}, poprawia laktację {33} i ma obiecujące działanie w leczeniu nowotworów {34}. Chętni mogą znaleźć sporo innych publikacji naukowych na temat zalet podczerwieni.

Kiedy nie korzystać z sauny? Działając jako stresor, sauna ma też przeciwskazania:

• alkohol – nigdy nie łącz sauny z alkoholem. Oczywiście lampka wina czy jedno piwo nie spowodują jakiegoś znacznego ryzyka, ale większe ilości mogą nawet doprowadzić do śmierci.
• stwardnienie rozsiane – sauna ma udokumentowany krótkotrwały negatywny wpływ na chorych {35, 36}.

Nie każdy lubi saunę. Jak się źle czujesz, to nie zmuszaj się. Nie siedź w niej też na siłę wbrew sobie za długo (bo ktoś napisał w internecie, że ma być minimum 15 minut). Udar cieplny może przyjść nagle i bez ostrzeżenia.

Pocąc się, tracimy też wodę i sól. Przyda się coś do picia przed lub po saunie, najlepiej lekko słone z elektrolitami.

Ja bardzo lubię wszelkie rodzaje sauny. W następnym wpisie opowiem, jak sam w domu zbudowałem saunę na podczerwień – już wkrótce!

Czytaj więcej: Dieta paleo | Paleo dla początkujących | Efekty diety paleo | Żywieniowe fakty i mity | Dieta na… | Paleo dla dzieci? | Styl życia paleo