W internecie słowa „alergia”, „nadwrażliwość” i „nietolerancja” pojawiają się często zamiennie, choć tak naprawdę są to zupełnie różne pojęcia. Czym się różni alergia od nietolerancji i nadwrażliwości?

Lody ze zdjęcia powyżej mogą dać zarówno nietolerancję, alergię, jak i nadwrażliwość. Są to odmienne reakcje organizmu, z innym czasem pojawienia się i trwania i różnymi konsekwencjami. Większość cierpiących na dolegliwości nie wie jednak, co dokładnie mają i jak to diagnozować.

Alergia

Alergia (ang. allergy) to gwałtowna i silna reakcja organizmu na alergen (obce białko). W alergii uczestniczy układ odpornościowy produkując przeciwciała IgE na przychodzące głównie drogą pokarmową lub wziewną obce białka.

Kiedy limfocyty B zetkną się z alergenem, produkują przeciwciała IgE (immunoglobuliny E), które wiążą się z obcym białkiem, ale także z mastocytami (komórki tuczne), które z kolei uwalniają histaminę i inne podobne substancje.

To właśnie histamina jest źródłem widocznych gwałtownych i silnych reakcji na alergen. To histamina powoduje drobne opuchnięcie skóry przy skórnym teście alergicznym.

W skrajnym przypadku reakcja na alergen jest tak gwałtowna, że prowadzi do śmierci w skutek uduszenia (poprzez zwężenie dróg oddechowych) albo wstrząsu anafilaktycznego.

Czas odpowiedzi na alergen jest szybki, czasem sięga kilku minut i najczęściej nie ma wątpliwości, co ją wywołało. Wystarczy jednorazowe spożycie alergenu, żeby wywołać silne objawy.

Najczęstszymi alergenami są pyłki, roztocza, sierść zwierząt domowych, orzechy, skorupiaki, jad owadów, nabiał, jajka, pszenica, soja i ryby.

Typowymi objawami alergii są problemy z oddychaniem, kichanie, swędzące i łzawiące oczy, cieknący nos, pokrzywka i inne reakcje skórne.

Alergie da się diagnozować poprzez test z krwi (na przeciwciała IgE) albo test skórny. U dzieci alergie mogą pojawiać się i znikać, ale niektóre pozostają do końca życia i nie da się ich wyleczyć.

Medycyna stosuje leczenie objawowe polegające na łagodzeniu odpowiedzi organizmu na alergen, ale nie usuwa pierwotnej przyczyny alergii.

Większość alergii nie prowadzi do stopniowego pogorszenia stanu zdrowia, ale raczej jakości życia (np. ciągły katar i kichanie).

Nadwrażliwość

Innym typem odpowiedzi autoimmunologicznej na obce białka (najczęściej pokarmowe) jest nadwrażliwość (ang. sensitivity, często mylnie zwana nietolerancją). Tu jednak układ odpornościowy produkuje przeciwciała IgG (immunoglobuliny G) oraz czasem IgA (przy alergii mamy IgE) i nie uwalnia histaminy.

Nadwrażliwość z reguły daje łagodną i opóźnioną reakcję – od kilku godzin do kilku dni po zjedzeniu niedozwolonego białka i przez to jest ją ciężko powiązać z konkretnym pokarmem.

Symptomy nadwrażliwości są bardzo szerokie – od bólów (głowy, stawów) i zmęczenia poprzez problemy trawienne i skórne (np. trądzik) do psychicznych (depresja, stany lękowe, autyzm, ADHD).

To, jak reagujemy na konkretne pokarmy zależy od naszych genów, flory bakteryjnej jelit, a także stanu i „pamięci” układu pokarmowego i odpornościowego.

Poprzez brak wydzielania histaminy nadwrażliwość nigdy nie wyjdzie w testach skórnych, ale można sprawdzić krew pod kątem przeciwciał IgG (i czasem także towarzyszącym im IgA).

Możemy być wrażliwi na wiele pokarmów, najczęściej są to zboża, orzechy, strączki i inne nasiona, nabiał, jajka oraz psiankowate. Żeby nabawić się nadwrażliwości, musimy jeść określone białka stosunkowo często.

W przeciwieństwie do alergii z wieloma nadwrażliwościami można sobie poradzić poprzez uzdrowienie jelit, zakwaszenie żołądka i ponowne przetrenowanie układu odpornościowego (dieta rotacyjna albo całkowita eliminacja konkretnego pokarmu na około 3 miesiące i ponowne go wprowadzanie po tym czasie).

Nadwrażliwość wywołuje stany zapalne, które trwając latami, niszczą cały organizm. Nadwrażliwości pokarmowe występują praktycznie zawsze przy chorobach autoimmunologicznych.

Jeśli przez dziesiątki lat jemy pokarmy, które nam nie służą, to przepracowany układ odpornościowy traci precyzję i zaczyna atakować własne tkanki. Tak powstają u dorosłych choroby z autoagresją – cukrzyca typu 1, zapalenie tarczycy Hashimoto, choroby neurodegeneracyjne itp.

Nietolerancja

Nietolerancja (ang. intolerance) danego składnika pokarmowego nie ma związku z układem immunologicznym i przeciwciałami i jest fizjologiczną albo biochemiczną reakcją organizmu na daną substancję (dowolną, nie musi to być białko).

Niestety zarówno w języku polskim jak i angielskim często zdarza się, że nadwrażliwość jest nazywana nietolerancją.

Najczęściej niespotykana jest nietolerancja laktozy (cukru mlecznego, bo kazeina – białko mleka wywołuje najczęściej nadwrażliwość).

Występują także nietolerancje salicylanów (np. aspiryny), histaminy albo glutaminianu sodu (tzw. syndrom chińskiej restauracji) ale są one stosunkowo rzadkie.

Ze względu na brak odpowiedzi immunologicznej nietolerancji najczęściej nie da się wykryć w badaniach krwi. Testowanie polega na kontrolnym podaniu badanej substancji i obserwowaniu reakcji.

Symptomy nietolerancji są bardzo różne i zależą od wywołującego je czynnika. Nietolerancja laktozy skutkuje biegunką, bólami brzucha, wzdęciami i podobnymi problemami trawiennymi.

Nietolerancja salicylanów bardzo szerokie objawy – wszystkie objawy nadwrażliwości pokarmowych plus problemy z pamięcią albo nietrzymanie moczu.

Nietolerancja z reguły nie powoduje postępującego pogorszenia stanu zdrowia, ale może znacznie obniżyć komfort życia.

Podsumowanie

Różnice pomiędzy alergiami, nietolerancjami i nadwrażliwościami są znaczne i nie powinniśmy mieszać tych pojęć z sobą. Niestety czasem nadwrażliwość jest błędnie nazywana nietolerancją albo alergią.

Poza skrajnie ostrymi alergiami, nietolerancje i alergie wpływają głównie na komfort życia i nie prowadzą do postępującego pogarszania stanu zdrowia. Nadwrażliwości mają łagodne, opóźnione i mało konkretne objawy, ale trwające latami w ukryciu stany zapalne stopniowo niszczą cały organizm.

Dla chcących zgłębić bardziej temat polecam świetny artykuł Chrisa Kressera o alergiach, nadwrażliwościach i nietolerancji z dziesiątkami odnośników do źródeł naukowych.

Czytaj więcej: Dieta paleo | Paleo dla początkujących | Efekty diety paleo | Żywieniowe fakty i mity | Dieta na… | Paleo dla dzieci? | Styl życia paleo