Depresja

Depresja jest zaburzeniem psychicznym, podczas którego postrzega się świat w czarnych barwach. Nie ma wyraźnej granicy pomiędzy depresją a chandrą, ale można określić jej symptomy, którymi są między innymi brak poczucia własnej wartości, poczucie winy, problemy z koncentracją, osłabienie, spowolnienie, stany lękowe, problemy ze snem, zaburzenia łaknienia, czy myśli samobójcze.

Depresja, Paleo SMAK, Vincent van Gogh,
Stary człowiek w smutku, Vincent van Gogh, 1890

Współczesna medycyna nie dostrzega istotnego związku pomiędzy depresją i pożywieniem. Oczywiście to nie jedyny czynnik wywołujący depresję, ale u osób z predyspozycjami albo przeżywających trudne zmiany w życiu (rozwód, śmierć bliskiej osoby, utrata pracy…) pożywienie może znacznie pogłębić objawy powodując przejście chwilowego złego samopoczucia w długotrwałą depresję.

Główne przyczyny depresji to zaburzenia flory bakteryjnej jelit, przewlekłe stany zapalne w całym organizmie {1, 2}, wahania poziomu glukozy w krwi {3} poprzez jedzenie rafinowanych węglowodanów {4} i niedożywienie powodujące brak niezbędnych aminokwasów i tłuszczów do sprawnej pracy mózgu {5}.

Wszystkie te czynniki są połączone z pożywieniem – niewłaściwe pokarmy wywołują stany zapalne i niszczą jelita, które nie wchłaniają składników odżywczych. Zdecydowana większość tych pokarmów składa się w większości z węglowodanów, które wpływają na poziom glukozy i insuliny w krwi.

Choć stany zapalne wywołują lub nasilają depresję {1, 2}, to niestety też sama depresja je nasila {6}. Chorzy na depresję także często rozwijają negatywne zdrowotnie cechy: osiadły styl życia, zła dieta, otyłość, problemy ze snem, palenie itp {7} – wszystko to nasila stany zapalne i źle wpływa na bakterie jelitowe. Błędne koło.

Wiemy także, że osoby z depresją mają często niedoczynność tarczycy i że tarczyca ma ogromny wpływ na pracę mózgu {8}. Obecnie stosowane normy TSH nie mają odniesienia do rzeczywistości i z badań wynika, że TSH powyżej 2,5 mIU/ml może wywoływać depresję albo podobne do niej problemy {9}.

Jedzenie przetworzonego syfu z fabryki (zamiast jedzenia z natury) niszczy zróżnicowaną florę bakteryjną jelit i zaczynają dominować w niej patogeny. Nasz mikrobiom ma ogromny wpływ na psychikę.

Badania pokazują, że wystarczą zaledwie 3 tygodnie na lepszej diecie (bogatszej w ryby, mięso, owoce i warzywa), żeby znacznie obniżyć poziom depresji {10}.

Prawie wszyscy dotknięci depresją mają także problemy z układem pokarmowym, głównie zatwardzenia, ale zdarza się też zespół jelita drażliwego i inne podobne schorzenia.

Według najnowszej wiedzy medycznej depresja nie wydaje się być chorobą, a jest raczej reakcją organizmu na stany zapalne, którym dodatkowo towarzyszy zwiększony stres oksydacyjny. U podłoża całego procesu leży nasze pożywienie.

Nadwrażliwość na niektóre składniki pożywienia (głównie zboża i nabiał) nasilają chroniczne stany zapalne i źle wpływają na kondycję jelit i zamieszkujących je bakterii i grzybów.

W świecie nauki pojawiają się pierwsze głosy, że depresja nie jest chorobą psychiczną, ale „fizyczną” – wywołaną stanami zapalnymi w mózgu {11}. Badania to potwierdzają – leki przeciwzapalne pomagają chorym na depresję {12}. Depresja także nie wydaje się mieć podłoża genetycznego {13}.

Naukowcy już dawno temu odkryli związek pomiędzy depresją a dużymi fluktuacjami poziomu glukozy w krwi, a co za tym idzie, poziomu insuliny. Insulina jest hormonem wydzielanym podczas trawienia węglowodanów (czytaj więcej: Węglowodany i hormony) i ma silny związek z serotoniną – hormonem szczęścia, będącym nagrodą za spożycie słodkiego posiłku. Skąd się jednak wzięło to połączenie?

Tysiące lat ewolucji naszych głodujących przodków spowodowały pociąg do słodkiego. Nasi przodkowie jedzący owoce i słodkie bulwy ponad aktualne potrzeby i gromadzący zapasy energii w tkance tłuszczowej mieli większe szanse przeżycia okresów głodu. Mamy bardzo sprawny mechanizm w mózgu nagradzający nas za zjedzenie słodkiego.

Kiedy tylko poziom insuliny podwyższa się w krwi, wydzielają się endorfiny – hormony szczęścia. Kiedy później poziom insuliny w krwi wróci do normy, wydzielanie endorfin spada. Depresja pojawia się u osób, u których ten mechanizm jest zaburzony i po cukrowym „haju” poziom endorfin nie wraca do normy, tylko spada poniżej, wywołując zły humor i poczucie nieszczęścia.

Depresja bardzo często łączy się z zaburzeniami łaknienia, którymi może być albo brak apetytu, albo objadanie się ponad miarę. Mimo iż wydają się one przeciwnościami, oba tak samo nakręcają spiralę depresji. Osoba głodująca ma osłabiony organizm, co nie sprzyja wydzielaniu serotoniny i poczuciu szczęścia.

Przedłużająca się głodówka może doprowadzić do braku potrzebnych neuroprzekaźników i problemy z przekazywaniem sygnałów w mózgu się jeszcze powiększają. Z kolei obżarstwo prowadzi do otyłości, która napędza poczucie winy, beznadziejności i braku własnej wartości, które są esencją depresji.

Większość zaburzeń łaknienia prowadzi do dysbakteriozy układu pokarmowego, co jeszcze bardziej nasila depresję. Powstaje kolejne błędne koło, z którego jest się ciężko uwolnić.

Jest jasne, że pożywienie bogate w węglowodany nasila objawy depresji i może powodować zmianę zwykłego gorszego samopoczucia w depresję. Badania na grupie 3486 brytyjskich urzędników wskazują, że osoby jedzące przetworzone pożywienie z dużą ilością węglowodanów zapadają na depresję o 58% częściej niż średnia populacji, a osoby jedzące bardziej tradycyjne pokarmy z mniejszą ilością węglowodanów mają ryzyko depresji niższe o 26% od średniej {14}.

Z kolei inne, trwające aż 12 lat lat badania przeprowadzone przez Harvard School of Public Health na grupie 43.685 kobiet wykazały, że panie jedzące dużo chleba, makaronu i innych pokarmów bogatych w węglowodany i stymulujących stany zapalne zapadały na depresję o 29% do 41% częściej niż średnia. Co ciekawe, badacze odkryli, że oliwa z oliwek, kawa, wino i ryby pozwalają przezwyciężyć złe humory {15}.

Pamiętajmy, że w przypadku depresji chodzi głównie o węglowodany, których źródłem w naszym pożywieniu są chleb i inne produkty zbożowe (płatki śniadaniowe, makaron…), owoce, ziemniaki i inne skrobiowe warzywa, cukier, miód i inne słodkie produkty.

Chleb i zboża są jednymi z głównych winowajców – po zjedzeniu dwóch kromek chleba albo talerza owsianki poziom glukozy w krwi skacze bardziej niż po zjedzeniu batonu snickers! Zboża i przemysłowe oleje roślinne także powodują trwające latami stany zapalne.

Istnieją też badania pokazujące, że chorzy na celiakię chorują o 80% częściej na depresję niż zdrowi – te dwie choroby idą w parze. Nawet 22% chorych na celiakię cierpi na problemy umysłowe – głównie depresję i stany lękowe. Wahania nastroju i depresja są typowe zarówno dla celiakii jak i nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten {16, 17, 18, 19, 20}.

Celiakia jest chorobą jelit, którą wywołuje gluten ze zbóż, ale wielokrotnie więcej osób, które nie mają celiakii, jest uczulonych/nadwrażliwych na gluten (nawet do 40% z nas, mimo braku wyraźnych i oczywistych objawów) i przez to ma większe ryzyko depresji. Jest więc ewidentny związek pomiędzy jedzeniem zbóż, a częstszym występowaniem depresji.

Jest korelacja pomiędzy poziomem trójglicerydów w krwi (który zależy wprost od ilości zjadanych węglowodanów) a epizodami psychozy podczas depresji {21}. Zobacz, jak ja obniżyłem swoje trójglicerydy o połowę.

Niedawno odkryliśmy, że witamina D jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu i jej niedobory korelują z wszelkimi problemami psychicznymi – depresją, schizofrenią, autyzmem {22, 23, 24}.

Badania pokazują, że chorzy na depresję mają inną florę bakteryjną niż zdrowi – mają więcej bakterii jelitowych z rodzin Enterobacteriaceae oraz Alistipes, a mniej tych z grup Faecalibacterium {25}, Coprococcus i Dialister {26}.

Przyczyn zaburzeń bakteryjnych jest wiele, wśród nich używanie antybiotyków, chore jelita (dzięki zbożom i nabiałowi) i niewłaściwe odżywianie (za dużo węglowodanów i wysoko przetworzonego jedzenia, za mało substancji odżywczych).

Są też badania pokazujące wpływ tłuszczów wielonienasyconych (przemysłowe oleje roślinne – rzepakowy, słonecznikowy…) na powstawanie chorób neurodegeneracyjnych i depresji {27}.

Związek między jelitami a depresją jest bardzo silny. Najskuteczniejsze farmakologiczne środki na depresję to tzw. selektywne inhibitory wychwytu zwrotnej serotoniny (np. prozac), a 95% serotoniny znajduje się właśnie w jelitach, gdzie oddziałują na nią silnie bakterie jelitowe i spożywane przez nas pokarmy.

Myszy suplementowane bakteriami Lactobacillus rhamnosus są mniej zestresowane, produkują mniej kortyzolu (hormonu stresu), a więcej neuroprzekaźnika GABA {28}. Poziom GABA w płynie mózgowo-rdzeniowym osób cierpiących na depresję jest obniżony {29, 30}. Także u ludzi widać, że suplementacja określonych prebiotyków prowadzi do mniejszych poziomów kortyzolu i negatywnej odpowiedzi emocjonalnej {31}.

Według innych badań suplementowanie wieloma szczepami bakterii jelitowych (B. bifidum, B. lactis, L. acidophilus, L. brevis, L. casei, L. lactis, L. salivarius) zmniejsza reakcję na negatywne odczucia – badani (niecierpiący na depresję) mniej rozpaczali i mieli mniej złych myśli {32}, których to nadmiar jest pierwszym krokiem do depresji. Bakterie jelitowe mają ogromny wpływ na nasze emocje.

Zdrowa osoba po transferze flory bakteryjnej od chorego z depresją, także zaczyna chorować. Przeszczep kału od zdrowej osoby pomaga chorym – niestety nie wiadomo, czy wszechmocne koncerny farmaceutyczne pozwolą na taką skuteczną terapię, na której same nic nie zarobią.

Dzieci, które nie chorują na depresję, także mają złe humory i źle się zachowują po zjedzeniu słodkich pokarmów, czytaj więcej na ten temat: Jedzenie i zachowanie.

Polecam ciekawy artykuł o depresji jako chorobie neurodegeneracyjnej na blogu Tłuste Życie oraz inny, także ciekawy artykuł po angielsku na ten temat.

Islandzki lekarz i antropolog Vilhjalmur Stefansson, który spędził 15 lat wśród Innuitów (Eskimosów) zamieszkujących północną Kanadę i odżywiających się głównie tłuszczem zwierzęcym, mięsem i znikomą ilością pokarmów roślinnych, zauważył, że byli to ludzie pogodni i mentalnie zrównoważeni – i to przy tak minimalnej ilości światła!

Badania naukowe także dowodzą, że istnieje związek pomiędzy hormonalną antykoncepcją a depresją – pigułki potrafią wpływać na samopoczucie psychiczne pań, a teraz okazało się, że zwiększają ryzyko depresji. Było dużo badań na ten temat, ale jedno przewyższa wszystkie inne ilością badanych pań.

Naukowcy wzięli dane z recept wszystkich kobiet z Dani w wieku 15-34 lat (ponad milion). Spośród nich ponad połowa (55,5%) stosowała wtedy lub w przeszłości antykoncepcję hormonalną. W porównaniu z innymi kobietami szansa na leki antydepresyjne była 1,2x większa u pań stosujących pigułki dwuskładnikowe, 1,3x większa u stosujących pigułki jednoskładnikowe lub plastry, 2x większa u pań z pierścieniem dopochwowym i 2,1x większa u pań z implantem {33}.

Badacze także odkryli, że depresji sprzyja niskotłuszczowa dieta z niedoborami cholesterolu oraz tłuszczów omega-3 {34, 35, 36, 37}. Znacznie zmniejszysz szansę depresji, jeśli będziesz się stosować do kilku podstawowych rad żywieniowych:

Dieta na depresję:

  • jak najmniej węglowodanów, a w szczególności żadnych zbóż, które na wiele sposób sprzyjają depresji
  • jak najwięcej kwasów tłuszczowych omega-3 – ryby, owoce morza, czytaj więcej: Pokarmy bogate w zdrowe tłuszcze oraz Ryby a rtęć
  • unikaj przemysłowych olei z nasion – nie jedz olei: rzepakowego, słonecznikowego, arachidowego, sojowego i podobnych – są najczęściej utlenione i wywołują stany zapalne
  • jedz zdrowe tłuszczeoliwa z oliwek, olej kokosowy, ryby oraz tłuszcze zwierzęce
  • więcej witamin z grupy B, kwasu foliowego, cynku, magnezu, selenu i chromu – najlepsze ich źródła to mięso i warzywa
  • jedz mięso, ryby, jajka – badania jasno pokazują, że unikający czerwonego mięsa chorują częściej na depresję {38, 39, 40, 41}. Z tryptofanu produkujemy serotoninę, a kreatyna pomaga na depresję {42} – obydwie te substancje to aminokwasy dostępne tylko albo głównie w mięsie.
  • mało nabiału (albo w ogóle) – nabiał powoduje wielkie skoki insuliny, niszczy jelita i działa prozapalnie (czytaj więcej: Nabiał – jeść czy nie jeść)
  • zdrowy styl życia – umiarkowany wysiłek, ekspozycja na słońce (witamina D), wystarczająco dużo snu (braki snu skutkują negatywnym myśleniem {43}), mało stresu (czytaj więcej: Zdrowy sen oraz Stres)
  • dużo probiotyków i prebiotyków – kefir (najlepiej wodny), kiszonki, dużo zróżnicowanych warzyw
  • głoduj od czasu do czasu – głodówki znacznie lepiej redukują stres oksydacyjny niż najlepsze przeciwutleniacze (czytaj więcej: Głodówki i posty)
  • suplementacja – może przydać się suplementacja tłuszczów omega-3 oraz witamin: A, D, E i K2

Z zaleceń niedietetycznych można wymienić aktywność fizyczną – bardzo wspomaga wydzielanie serotoniny. Niezliczone badania potwierdzają, że ruch pomaga na depresję {44, 45, 46, 47, 48…}.

Co jeszcze się przydaje? Medytacja {49, 50, 51}, joga {52, 53, 54, 55} albo kurkumina {56}.

Dieta paleo razem ze stylem życia paleo doskonale spełniają wszystkie powyższe wymagania. Dieta paleo dostarcza wszystkich potrzebnych aminokwasów, tłuszczów, witamin i mikroelementów, jednocześnie ograniczając ilość spożywanych węglowodanów, a co najważniejsze, całkowicie wyklucza zboża z pożywienia. Dieta paleo to spożywanie bez ograniczeń ilościowych smacznych i zdrowych pokarmów, które służą naszym ciałom, a nie koncernom żywieniowym i farmaceutycznym.


Chcesz dostawać informacje na maila o nowych postach na stronie PaleoSMAK? Nie spamujemy, szanujemy prywatność i zawsze możesz się wypisać.

Czytaj więcej: Co to jest dieta paleo? | Żywieniowe fakty i mity | Dieta na… | Rak żywi się cukrem | Cukrzyca | Gluten | Paleo dla dzieci? | Styl życia paleo

Źródła:
  1. Dantzer R, O'Connor JC, Freund GG, Johnson RW, Kelley KW. From inflammation to sickness and depression: when the immune system subjugates the brain. Nat Rev Neurosci. 2008 Jan;9(1):46-56.
    DOI/Crossref: 10.1038/nrn2297 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  2. Müller N, Schwarz MJ, Dehning S, Douhe A, Cerovecki A, Goldstein-Müller B, Spellmann I, Hetzel G, Maino K, Kleindienst N, Möller HJ, Arolt V, Riedel M. The cyclooxygenase-2 inhibitor celecoxib has therapeutic effects in major depression: results of a double-blind, randomized, placebo controlled, add-on pilot study to reboxetine. Mol Psychiatry. 2006 Jul;11(7):680-4.
    DOI/Crossref: 10.1038/sj.mp.4001805 [PubMed] [Google Scholar]
  3. Why Sugar Is Dangerous To Depression, dostęp 2019-11-02. [Link]
  4. Gangwisch JE, Hale L, Garcia L, Malaspina D, Opler MG, Payne ME, Rossom RC, Lane D. High glycemic index diet as a risk factor for depression: analyses from the Women's Health Initiative. Am J Clin Nutr. 2015 Aug;102(2):454-63.
    DOI/Crossref: 10.3945/ajcn.114.103846 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  5. Rao TS, Asha MR, Ramesh BN, Rao KS. Understanding nutrition, depression and mental illnesses. Indian J Psychiatry. 2008 Apr;50(2):77-82.
    DOI/Crossref: 10.4103/0019-5545.42391 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  6. Bauer ME, Teixeira AL. Inflammation in psychiatric disorders: what comes first? Ann N Y Acad Sci. 2019 Feb;1437(1):57-67.
    DOI/Crossref: 10.1111/nyas.13712 [PubMed] [Google Scholar]
  7. Berk, M., Williams, L.J., Jacka, F.N. et al. So depression is an inflammatory disease, but where does the inflammation come from?. BMC Med 11, 200 (2013).
    DOI/Crossref: 10.1186/1741-7015-11-200 [Google Scholar]
  8. Hage MP, Azar ST. The Link between Thyroid Function and Depression. J Thyroid Res. 2012;2012:590648.
    DOI/Crossref: 10.1155/2012/590648 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  9. Talaei A, Rafee N, Rafei F, Chehrei A. TSH cut off point based on depression in hypothyroid patients. BMC Psychiatry. 2017 Sep 7;17(1):327.
    DOI/Crossref: 10.1186/s12888-017-1478-9 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  10. Francis HM, Stevenson RJ, Chambers JR,, Gupta D, Newey B, Lim CK. A brief diet intervention can reduce symptoms of depression in young adults - A randomised controlled trial. PLoS One. 2019 Oct 9;14(10):e0222768.
    DOI/Crossref: 10.1371/journal.pone.0222768 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  11. 'Depression is a PHYSICAL not mental illness': Cambridge psychiatrist claims the condition is actually caused by inflammation in the brain, dostęp 2019-11-05. [Link]
  12. Bai S, Guo W, Feng Y, Deng H, Li G, Nie H, Guo G, Yu H, Ma Y, Wang J, Chen S, Jing J, Yang J, Tang Y, Tang Z. Efficacy and safety of anti-inflammatory agents for the treatment of major depressive disorder: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2019 Oct 28.
    DOI/Crossref: 10.1136/jnnp-2019-320912 [PubMed] [Google Scholar]
  13. Fabbri C, Corponi F, Souery D, Kasper S, Montgomery S, Zohar J, Rujescu D, Mendlewicz J, Serretti A. The Genetics of Treatment-Resistant Depression: A Critical Review and Future Perspectives. Int J Neuropsychopharmacol. 2019 Feb 1;22(2):93-104.
    DOI/Crossref: 10.1093/ijnp/pyy024 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  14. Akbaraly TN, Brunner EJ, Ferrie JE, Marmot MG, Kivimaki M, Singh-Manoux A. Dietary pattern and depressive symptoms in middle age. Br J Psychiatry. 2009 Nov;195(5):408-13.
    DOI/Crossref: 10.1192/bjp.bp.108.058925 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  15. Lucas M, Chocano-Bedoya P, Schulze MB, Mirzaei F, O'Reilly ÉJ, Okereke OI, Hu FB, Willett WC, Ascherio A. Inflammatory dietary pattern and risk of depression among women. Brain Behav Immun. 2014 Feb;36:46-53.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.bbi.2013.09.014 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  16. Volta U, Tovoli F, Cicola R, Parisi C, Fabbri A, Piscaglia M, Fiorini E, Caio G. Serological tests in gluten sensitivity (nonceliac gluten intolerance). J Clin Gastroenterol. 2012 Sep;46(8):680-5.
    DOI/Crossref: 10.1097/MCG.0b013e3182372541 [PubMed] [Google Scholar]
  17. Jackson JR, Eaton WW, Cascella NG, Fasano A, Kelly DL. Neurologic and psychiatric manifestations of celiac disease and gluten sensitivity. Psychiatr Q. 2012 Mar;83(1):91-102.
    DOI/Crossref: 10.1007/s11126-011-9186-y [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  18. Sapone A, Bai JC, Ciacci C, Dolinsek J, Green PH, Hadjivassiliou M, Kaukinen K, Rostami K, Sanders DS, Schumann M, Ullrich R, Villalta D, Volta U, Catassi C, Fasano A. Spectrum of gluten-related disorders: consensus on new nomenclature and classification. BMC Med. 2012 Feb 7;10:13.
    DOI/Crossref: 10.1186/1741-7015-10-13 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  19. Volta U, Bardella MT, Calabrò A, Troncone R, Corazza GR; Study Group for Non-Celiac Gluten Sensitivity. An Italian prospective multicenter survey on patients suspected of having non-celiac gluten sensitivity. BMC Med. 2014 May 23;12:85.
    DOI/Crossref: 10.1186/1741-7015-12-85 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  20. Losurdo G, Principi M, Iannone A, Amoruso A, Ierardi E, Di Leo A, Barone M. Extra-intestinal manifestations of non-celiac gluten sensitivity: An expanding paradigm. World J Gastroenterol. 2018 Apr 14;24(14):1521-1530.
    DOI/Crossref: 10.3748/wjg.v24.i14.1521 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  21. Wang X, Yang L, Liu J, Kang C, Zheng Y, Qiu S, Zhao Y, Goodman CB, Wu HE, Zhao N, Zhang X. Association of serum lipid levels with psychotic symptoms in first-episode and drug naïve outpatients with major depressive disorder: a large-scale cross-sectional study. J Affect Disord. 2022 Jan 15;297:321-326.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.jad.2021.10.053 [PubMed] [Google Scholar]
  22. Al-Amin MM, Sullivan RKP, Kurniawan ND, Burne THJ. Adult vitamin D deficiency disrupts hippocampal-dependent learning and structural brain connectivity in BALB/c mice. Brain Struct Funct. 2019 Apr;224(3):1315-1329.
    DOI/Crossref: 10.1007/s00429-019-01840-w [PubMed] [Google Scholar]
  23. Mayne PE, Burne THJ. Vitamin D in Synaptic Plasticity, Cognitive Function, and Neuropsychiatric Illness. Trends Neurosci. 2019 Apr;42(4):293-306.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.tins.2019.01.003 [PubMed] [Google Scholar]
  24. Researchers net new theory on vitamin D and cognitive disorders, dostęp 2019-11-06. [Link]
  25. Jiang H, Ling Z, Zhang Y, Mao H, Ma Z, Yin Y, Wang W, Tang W, Tan Z, Shi J, Li L, Ruan B. Altered fecal microbiota composition in patients with major depressive disorder. Brain Behav Immun. 2015 Aug;48:186-94.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.bbi.2015.03.016 [PubMed] [Google Scholar]
  26. Valles-Colomer M, Falony G, Darzi Y, Tigchelaar EF, Wang J, Tito RY, Schiweck C, Kurilshikov A, Joossens M, Wijmenga C, Claes S, Van Oudenhove L, Zhernakova A, Vieira-Silva S, Raes J. The neuroactive potential of the human gut microbiota in quality of life and depression. Nat Microbiol. 2019 Apr;4(4):623-632.
    DOI/Crossref: 10.1038/s41564-018-0337-x [PubMed] [Google Scholar]
  27. Deol P, Kozlova E, Valdez M, Ho C, Yang EW, Richardson H, Gonzalez G, Truong E, Reid J, Valdez J, Deans JR, Martinez-Lomeli J, Evans JR, Jiang T, Sladek FM, Curras-Collazo MC. Dysregulation of Hypothalamic Gene Expression and the Oxytocinergic System by Soybean Oil Diets in Male Mice. Endocrinology. 2020 Feb 1;161(2).
    DOI/Crossref: 10.1210/endocr/bqz044 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  28. Bravo JA, Forsythe P, Chew MV, Escaravage E, Savignac HM, Dinan TG, Bienenstock J, Cryan JF. Ingestion of Lactobacillus strain regulates emotional behavior and central GABA receptor expression in a mouse via the vagus nerve. Proc Natl Acad Sci U S A. 2011 Sep 20;108(38):16050-5.
    DOI/Crossref: 10.1073/pnas.1102999108 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  29. Neurologiczne podłoże depresji determinuje jej leczenie, dostęp 2019-11-03. [Link]
  30. Luscher B, Shen Q, Sahir N. The GABAergic deficit hypothesis of major depressive disorder. Mol Psychiatry. 2011 Apr;16(4):383-406.
    DOI/Crossref: 10.1038/mp.2010.120 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  31. Schmidt K, Cowen PJ, Harmer CJ, Tzortzis G, Errington S, Burnet PW. Prebiotic intake reduces the waking cortisol response and alters emotional bias in healthy volunteers. Psychopharmacology (Berl). 2015 May;232(10):1793-801.
    DOI/Crossref: 10.1007/s00213-014-3810-0 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  32. Steenbergen L, Sellaro R, van Hemert S, Bosch JA, Colzato LS. A randomized controlled trial to test the effect of multispecies probiotics on cognitive reactivity to sad mood. Brain Behav Immun. 2015 Aug;48:258-64.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.bbi.2015.04.003 [PubMed] [Google Scholar] [Link]
  33. Skovlund CW, Mørch LS, Kessing LV, Lidegaard Ø. Association of Hormonal Contraception With Depression. JAMA Psychiatry. 2016 Nov 1;73(11):1154-1162.
    DOI/Crossref: 10.1001/jamapsychiatry.2016.2387 [PubMed] [Google Scholar]
  34. Kiecolt-Glaser JK, Belury MA, Andridge R, Malarkey WB, Glaser R. Omega-3 supplementation lowers inflammation and anxiety in medical students: a randomized controlled trial. Brain Behav Immun. 2011 Nov;25(8):1725-34.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.bbi.2011.07.229 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  35. Sublette ME, Ellis SP, Geant AL, Mann JJ. Meta-analysis of the effects of eicosapentaenoic acid (EPA) in clinical trials in depression. J Clin Psychiatry. 2011 Dec;72(12):1577-84.
    DOI/Crossref: 10.4088/JCP.10m06634 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  36. Osher Y, Belmaker RH. Omega-3 fatty acids in depression: a review of three studies. CNS Neurosci Ther. 2009 Summer;15(2):128-33.
    DOI/Crossref: 10.1111/j.1755-5949.2008.00061.x [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  37. Fontani G, Corradeschi F, Felici A, Alfatti F, Migliorini S, Lodi L. Cognitive and physiological effects of Omega-3 polyunsaturated fatty acid supplementation in healthy subjects. Eur J Clin Invest. 2005 Nov;35(11):691-9.
    DOI/Crossref: 10.1111/j.1365-2362.2005.01570.x [PubMed] [Google Scholar]
  38. Dobersek U, Wy G, Adkins J, et al. Meat and mental health: a systematic review of meat abstention and depression, anxiety, and related phenomena. Crit Rev Food Sci Nutr. 2020;1‐1.
    DOI/Crossref: 10.1080/10408398.2020.1741505 [PubMed] [Google Scholar]
  39. Jacka FN, Pasco JA, Williams LJ, Mann N, Hodge A, Brazionis L, Berk M. Red meat consumption and mood and anxiety disorders. Psychother Psychosom. 2012;81(3):196-8.
    DOI/Crossref: 10.1159/000334910 [PubMed] [Google Scholar]
  40. Skarupski KA, Tangney C, Li H, Ouyang B, Evans DA, Morris MC. Longitudinal association of vitamin B-6, folate, and vitamin B-12 with depressive symptoms among older adults over time. Am J Clin Nutr. 2010 Aug;92(2):330-5.
    DOI/Crossref: 10.3945/ajcn.2010.29413 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  41. Opie RS, O'Neil A, Itsiopoulos C, Jacka FN. The impact of whole-of-diet interventions on depression and anxiety: a systematic review of randomised controlled trials. Public Health Nutr. 2015 Aug;18(11):2074-93.
    DOI/Crossref: 10.1017/S1368980014002614 [PubMed] [Google Scholar]
  42. Kious BM, Kondo DG, Renshaw PF. Creatine for the Treatment of Depression. Biomolecules. 2019 Aug 23;9(9).
    DOI/Crossref: 10.3390/biom9090406 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  43. Nota JA, Coles ME. Shorter sleep duration and longer sleep onset latency are related to difficulty disengaging attention from negative emotional images in individuals with elevated transdiagnostic repetitive negative thinking. J Behav Ther Exp Psychiatry. 2018 Mar;58:114-122.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.jbtep.2017.10.003 [PubMed] [Google Scholar]
  44. Dotson VM, Hsu FC, Langaee TY, McDonough CW, King AC, Cohen RA, Newman AB, Kritchevsky SB, Myers V, Manini TM, Pahor M; LIFE STUDY GROUP. Genetic Moderators of the Impact of Physical Activity on Depressive Symptoms. J Frailty Aging. 2016;5(1):6-14.
    DOI/Crossref: 10.14283/jfa.2016.76 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  45. Dinas PC, Koutedakis Y, Flouris AD. Effects of exercise and physical activity on depression. Ir J Med Sci. 2011 Jun;180(2):319-25.
    DOI/Crossref: 10.1007/s11845-010-0633-9 [PubMed] [Google Scholar]
  46. Blake H. Physical activity and exercise in the treatment of depression. Front Psychiatry. 2012 Dec 7;3:106.
    DOI/Crossref: 10.3389/fpsyt.2012.00106 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  47. Bailey AP, Hetrick SE, Rosenbaum S, Purcell R, Parker AG. Treating depression with physical activity in adolescents and young adults: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Psychol Med. 2018 May;48(7):1068-1083.
    DOI/Crossref: 10.1017/S0033291717002653 [PubMed] [Google Scholar]
  48. Moraes HS, Silveira HS, Oliveira NA, Matta Mello Portugal E, Araújo NB, Vasques PE, Bergland A, Santos TM, Engedal K, Coutinho ES, Schuch FB, Laks J, Deslandes AC. Is Strength Training as Effective as Aerobic Training for Depression in Older Adults? A Randomized Controlled Trial. Neuropsychobiology. 2019 Oct 28:1-9.
    DOI/Crossref: 10.1159/000503750 [PubMed] [Google Scholar]
  49. Marchand WR. Mindfulness-based stress reduction, mindfulness-based cognitive therapy, and Zen meditation for depression, anxiety, pain, and psychological distress. J Psychiatr Pract. 2012 Jul;18(4):233-52.
    DOI/Crossref: 10.1097/01.pra.0000416014.53215.86 [PubMed] [Google Scholar]
  50. Hofmann SG, Sawyer AT, Witt AA, Oh D. The effect of mindfulness-based therapy on anxiety and depression: A meta-analytic review. J Consult Clin Psychol. 2010 Apr;78(2):169-83.
    DOI/Crossref: 10.1037/a0018555 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  51. Wiveka Ramel, Philippe R. Goldin, Paula E. Carmona, John R. McQuaid. The Effects of Mindfulness Meditation on Cognitive Processes and Affect in Patients with Past Depression. Cognitive Therapy and Research Aug 2004, Vol 28, Issue 4, 433–455. [Link]
  52. Pilkington K, Kirkwood G, Rampes H, Richardson J. Yoga for depression: the research evidence. J Affect Disord. 2005 Dec;89(1-3):13-24.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.jad.2005.08.013 [PubMed] [Google Scholar]
  53. Bridges L, Sharma M. The Efficacy of Yoga as a Form of Treatment for Depression. J Evid Based Complementary Altern Med. 2017 Oct;22(4):1017-1028.
    DOI/Crossref: 10.1177/2156587217715927 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  54. Prathikanti S, Rivera R, Cochran A, Tungol JG, Fayazmanesh N, Weinmann E. Treating major depression with yoga: A prospective, randomized, controlled pilot trial. PLoS One. 2017 Mar 16;12(3):e0173869.
    DOI/Crossref: 10.1371/journal.pone.0173869 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  55. Shohani M, Badfar G, Nasirkandy MP, Kaikhavani S, Rahmati S, Modmeli Y, Soleymani A, Azami M. The Effect of Yoga on Stress, Anxiety, and Depression in Women. Int J Prev Med. 2018 Feb 21;9:21.
    DOI/Crossref: 10.4103/ijpvm.IJPVM_242_16 [PubMed] [Google Scholar] [Pełna treść w PMC]
  56. Lopresti AL, Drummond PD. Efficacy of curcumin, and a saffron/curcumin combination for the treatment of major depression: A randomised, double-blind, placebo-controlled study. J Affect Disord. 2017 Jan 1;207:188-196.
    DOI/Crossref: 10.1016/j.jad.2016.09.047 [PubMed] [Google Scholar]
Dodaj komentarz przez Facebooka poniżej albo formularzem na dole strony:

13 komentarzy do “Depresja”

  1. Węglowodany mają wpływ na samopoczucie. W okresach, kiedy nie mam czasu gotować i żywię się chlebem i drożdżówkami wpadam w depresję. Po powrocie na paleo/lchf odżywam. Bohater filmu "Supersize me" też wpadł w depresję od śmieciowego jedzenia. I pamiętam, że wiele lat temu czytałam jakiś artykuł, że w pewnym psychiatryku przeprowadzono eksperyment-przez jakiś czas pacjentom nie podawano chleba. Stali się spokojniejsi, a ich stan wyraźnie się poprawił.

  2. Depresja to choroba, której przyczyn jest wiele . Poza tym każdy z nas jest inny, każdy jest biochemiczną indywidualnością , ma inny poziom odporności, itd. Przekonania na temat własnego ja, doświadczenia z przeszłości (pozytywne lub destruktywne) ogromnie wpływają na stan psychiczny człowieka . Na depresję ma wpływ zarówno umysł jak i ciało. I nie da się ich rozdzielić ! Cialo wpływa na umysł a umysł wpływa na ciało . Tak więc jeśli mamy rożnego rodzaju niedobory, stany zapalne w organizmie i związaną z tym obniżoną odporność, to ich przyczyną może być zarówno jedzenie zbóż, jak i chore myśli w głowie cierpiącego na depresję. I znów – te chore myśli mogą być przyczyną zarówno nieprawidłowego odżywiania , niedoborów ważnych dla mózgu kwasów omega-3, jak i obsesyjne myślenie cały czas o tym samym problemie może być przyczyną większego zapotrzebowania na te kwasy tłuszczowe.
    Kolejna rzecz – jeśli mówimy o przyczynie powstania rożnych chorób, to najcześciej znajdzie się tam wiele czynników . Tymi decydującymi, mającymi największy wpływ są oczywiście jakość tego, co jemy..kiedy jemy..ile jemy..jak to jemy i z czym to jemy. To bez wątpienia najbardziej wpływa na naszą odporność. A jak niektórzy wiedzą, większość naszych komórek odpornościowych znajduje się w jelitach . Można je bardzo łatwo zniszczyć, odżywiając się przez kilka lat nieprawidłowo. Albo kilkanaście . Wszystko zależy od naszego INDYWIDUALNEGO stanu psychicznego, fizycznego oraz duchowego . Osoby z silnym układem odpornościowym mogą latami jeść, co im się żywnie 🙂 podoba i czuć się świetnie. Jedni są bardziej podatni na choroby psychiczne, inni mniej . Po prostu te mniej odporne osoby muszą bardziej uważać , uświadomić to sobie i wzmocnić swój system immunologiczny .
    Moim zdaniem dieta paleolityczna dla takich osób jest najlepszym rozwiązaniem , ponieważ osoby z chorymi jelitami, jedząc zboża, tylko pogorszą swój stan. Dołóżmy do tego rafinowany cukier lub nadmiar produktów skrobiowych albo niedobór kw.tł. O-3 .
    Najważniejsza myśl mojej wypowiedzi brzmi następująco :
    IM WIĘCEJ BŁĘDÓW ŻYWIENIOWYCH ZNAJDUJE SIĘ W NASZEJ DIECIE, TYM PEWNIEJSZE , ŻE CHOROBA NAS DOPADNIE. Dokładnie tak. Im więcej czynników niesprzyjających , tym szybciej zachorujemy. Czy to będzie rak, choroba umysłowa, cukrzyca , nadciśnienie czy inne.
    Wiele z tych chorób mozna uniknąć, m.in.:
    -NIE SPOŻYWAĆ PRZETWORZONEJ ŻYWNOŚCI (!!biała sól !!!CUKIER, !!!MĄKA, !!biały ryż, !!pasteryzowany lub odtłuszczony nabiał, !!!płatki kukurydziane lub !!! inne zbożowe produkty, !!!słodycze, !!!napoje gazowane i !!!soki owocowe 100%. Zjadłbyś 3 kg jabłek ? Nie. Ale wypić 3kg to juz nie problem, bo zostały usunięte wszystkie cenne substancje i błonnik który syci. Co zostaje ? Czysta fruktoza, czyli cukier prosty. Efekt ? Organizm odkłada to w postaci tkanki tłuszczowej a Twoj organizm uzależnia się od węglowodanów prostych )
    -zachować swoje prawidłowe BMI (jesli ktoś ma nieprawidłowe BMI i mówi, że jest zdrowy, to kłamie albo po prostu nie odczuwa swojego zaburzenia jakim jest nadwaga)
    -ograniczyć ilośc spożywamych węglowodanów do minimum
    -ważne też, zeby nie podjadać , nie chrupać bezwartościowych przekąsek w ciagu dnia.
    -NIE SMAŻYĆ NA OLEJACH ROŚLINNYCH (wyjątek stanowi olej kokosowy)
    -jesc więcej zielonych warzyw i jak najmniej skrobiowych

    Jeśli natomiast mowa o zaburzeniach umysłowych , to zdecydowanie polecam :
    – Zrobić test nietolerancji na gluten i białka reagujące z nim „krzyżowo” .
    – Zbadać swoją mikroflorę jelitową (dając do badania swoją próbkę kału)
    – starać się myślec pozytywnie (wiem, czasem to trudne)
    – porozmawiaj z kimś o swoim problemie!(psychologowie to bardzo inteligentni ludzie !) Często nasze myślenie nie jest prawidłowe i wystarczy rozmowa z osobą, która może znac rozwiazanie problemu
    – postarać się znaleźć przyczynę, zródło naszego stresu

  3. „Też miałem kiedyś depresję. Okazało się, że przyczyną był tylko niedobór witaminy B12, który ma ogromny wpływ na dobre samopoczucie.”
    Zwalasz na dietę? 🙂
    Wit. B12 bierze się z jedzenia, stopień zapotrzebowania na nią też zależy od diety m. in.
    Więc sam widzisz… W naturze są różne faktory, są też dostępne nam różne metodyki badań. To że piszesz: jem węgle i czuję się świetnie – nie udowadnia, że nadmierne spożycie węgli nie powoduje depresji. To tak jakby napisać, że skoro Kolumb popłyną na Zachód i ziemi nie opłyną, to udowadnia, że ona nie jest okrągła, przecież wszystko jest ścisłe w naturze – przecież to jakiś bełkot.

    1. Nawet najlepsza dieta nie jest w stanie dostarczyć wszystkiego – przykładowo B12 jest w mięsie ale ludzie jedzący mięso też cierpią jej niedobory.
      Nawet najlepsza dieta nie uchroni przed rakiem.
      Tak czy siak trzeba się suplementować, by wyeliminować te czynniki i wspomagać organizm aby był naładowany energią.
      Ale co z chorymi na depresję, którzy nie mają żadnych niedoborów, a dieta nie pomaga już dalej?
      I tak zawsze chodzi o energię z jedzenia, więc można jeść wszystko, to co pozbawione energii jest wydalane.
      A psychika? Doświadczenia z przeszłości podświadomie zakorzenione? Skąd bierze się niskie poczucie wartości powodujące efekt domino? Nad tym trzeba już prowadzić swoje własne empiryczne badania, bo to, że przeczytam o jakichś badaniach nad dietą leczącą depresję w niczym mi nie pomoże.

  4. Oczywiście, że obala. W Naturze wszystko jest stricte, zgodne na 100%.
    Powszechne są za to błędne poglądy, które ludzie rozgłaszają na około bez wgłębienia się w temat. Powtarzanie jak papuga tego, co ktoś nam powiedział i wiara w to, bez sprawdzenia źródła. Źródłem tym są zazwyczaj hipotezy, nigdy nieudowodnione, głoszone przez lekarzy-specjalistów gotowi zawsze przepisać ci leki, jeszcze bardziej Ciebie ogłupiające.
    Zwalanie winy na dietę, gdy mam depresję, i na inne czynniki zewnętrzne, że przyczyna musi być gdzieś na zewnątrz, bo oczywiście ja jestem bez wad (z punktu widzenia chorego), jest efektem braku odpowiedzialności za siebie.
    Potrzeba rozwoju duchowego, wyjście ze sztucznego systemu, który trzyma nas jak rzep psiego ogona, a nie ograniczanie tego, co lubimy jeść.
    Nic nie działa na psychikę lepiej niż poczucie spełnienia, życiowe pasje i realizowanie swoich planów. Można jeść co się chce.
    Przykładowo cukrzyca: wielu moich znajomych od małęgo opycha się słodyczami i są zdrowi, a są osoby, które nie cierpią słodyczy, zwłaszcza starsi i zapadają na cukrzycę. Jednak to cukierki powszechnie uważa się za przyczynę. Dalej otyłość: powszechnie uważa się, że przyczyną jest nadmiar jedzenia. Jednak mam wielu znajomych pochłaniających ogromne ilości jedzenia przy zachowaniu dobrej sylwetki i znam niejadków z oponami na brzuchu. Prawda jest odwrotna niż się powszechnie uważa, jednak to, co się powszechnie uważa jest punktem wyjściowym do popełniania głupot i szerzenia ich w społeczeństwie. Koniec końców chodzi o rozwój osobisty – odcięcie się od powszechności, która nie ma nic wspólnego z prawdą i praca nad samym sobą i Naturą, która nas stworzyła. W przypadku cukrzycy i otyłości zainteresowanie się biochemią i fizjologią człowieka, w przypadku depresji – psychiką. To nauki. Jednak nauki dla ludzi są głupie i nudne, lepiej włączyć telewizję, poczytać o hipotezach w gazecie, to jest łatwe, nie wymusza na nas otwartości umysłu i to co pisze się i mówi powszechnie zawsze będzie pasować temu, który zawsze uważał powszechnie.
    Też miałem kiedyś depresję. Okazało się, że przyczyną był tylko niedobór witaminy B12, który ma ogromny wpływ na dobre samopoczucie. Ale jakoś nikt mi o tym nie powiedział, nawet żaden lekarz. Dziwne to ale prawdziwe.
    Zdziwiłem się ogromnie w jakim zakłamanym świecie żyją po tym, jak zacząłem pracę nad sobą.

  5. Jeden twój przypadek nie obala zjawiska powszechnie obserwowanego. Ponadto, będziesz miał porównanie jedynie wtedy jak ograniczysz węgle do 70 g na 1 – 2 tygodnie (zwiększając w to miejsce spożycie tłuszczy), a potem znów wrócisz do węgli. Zaobserwujesz bardzo wyraźnie zmiany w psychice, choć możesz je błędnie przypisać np. pogodzie lub wydarzeniom z życia osobistego.
    Tak czy inaczej, cieszę się, że jesteś szczęśliwy i że działa na ciebie GMN. A jakby kiedyś było źle (tak tylko teoretyzuję), to wiesz jak rozwiązać problem.

  6. Rozwód, śmierć bliskiej osoby, utrata pracy – to są poważne przyczyny uderzające w psychikę, dieta nie ma z tym nic wspólnego, natomiast białko (aminokwasy) należy spożywać podczas zdrowienia, nie tylko węglowodany.
    Stany zapalne są zdrowieniem, nie żadną przyczyną (nauka, Germańska Nowa Medycyna).
    To tylko artykulik, nienaukowy, dlatego powoduje zamieszanie i chęć sprostowania wielu rzeczy.
    Wielu jednak czytających to ma stary dogmat i uważa tak jak się powszechnie przyjęło, bez zastanowienia się nad nauką i prawdziwymi przyczynami.
    Trzustka sama kontroluje cukier, jest również połączona z pewnym obszarem w mózgu, trzustka nie działa tak jak żaden narząd autonomicznie w swoim zakresie, wszystko jest ze sobą powiązane.
    Dopóki nie rozwiąże się konfliktów biologicznych (np. rozłąka z kimś bliskim, czucie się odrzuconym, wstręt do ludzi i świata), to depresja nie zniknie.
    Trzeba głęboko pracować nad samym sobą i rozwijać się osobowo jak i duchowo. Bez tego można jeść najlepsze pożywienie ale psychika wciąż będzie dążyć do jak najszybszego pozbycia się problemów i rozwiązania ich, dlatego „chory” będzie również cierpiał bezsenność, co ma swój sens biologiczny: być aktywnym i naj najszyciej pozbyć się ciężaru. Smutne jest to, że „chorzy” na depresję nie wiedzą jak to zrobić.
    Moja dieta składa się głównie z węglowowodanó i nie mam żadnych objawó depresji, jestem szczęśliwy. Więc teoria węglowodanowa obalona i nie potrzeba na to nawet żadnych dowodów 🙂

    1. Witam.
      Powiedz mi jeśli możesz od czego zacząłeś pracę nad sobą ?
      Może jakieś artykuły ? Proszę o poradę.

      Pozdrawiam

  7. Dawid nie masz racji, zbyt dużo węglowodanów powoduje depresje, a najgorsze są zboża, nawet jak spożywasz odpowiednią ilość białek. Mam wrażenie, że przyczyny są jeszcze inne niż tylko te podane w artykule. Ale niezależnie od przyczyn zjawisko istnienie i każdy może je zaobserwować: jeść 70 g. węglowodanów na dobę (bez zbóż) i tłuszczu do syta przez 2 tygodnie, po dwóch tygodniach zacząć jeść chleb, pasztet, pić piwo. I zobaczycie jak świetnie psychicznie się czuliście bez węgli na tłuszczach, a jak was zetnie pierwszego lub drugiego dnia na chlebie (myśli samobójcze, niechęć do pracy, rozpamiętywanie przeszłości itd.)

  8. Oczywiście miałem na myśli wszelkie naturalne węglowodany – kasze, zboża, owoce, warzywa.
    Należy ograniczyć spożycie cukru rafinowanego i słodyczy.

    1. Smierć kogoś bliskiego, jakieś złe zdarzenie. Powdują sters , a stres wypłukuje pierwiastki , jezeli nie bedziesz odpowiednio odrzywiony to organizm się załamie i pojawi sie depresja, ale ty nie widząc nic powiesz ze to przez smierc kogos bliskiego

  9. To nie węglowodany są przyczyną ale niedobór białek jeśli spożywa się wyłącznie węgle. Białek, z których pozyskiwane są aminokwasy takie jak tryptofan, z którego organizm syntezuje serotoninę (hormon szczęścia). Ale żeby białka trawiły się dobrze i przyswajały, żołądek musi być dobrze zakwaszony (pH=1-2,5). Wiele ludzi cierpi dziś na niedokwasotę, eliminując problem z trawieniem, usuwa się przyczynę depresji.

Dodaj komentarz

Twój adres nie zostanie opublikowany. Pola wymagane są oznaczone symbolem *

Dieta paleo po polsku i styl życia dla dzieci i dorosłych